Alle projecten die tussen augustus 2005 en augustus 2006 zijn opgeleverd en die in deze Projectdocumentatie zijn opgenomen, hebben meegedongen naar de prijs.

 

De 57 woningbouwprojecten zijn bekeken door zes deskundigen van het Ontwikkelingsbedrijf en de Woningbouwregisseur. Er is gekeken naar aspecten als architectonische- en stedenbouwkundige uitwerking, programma en typologie in zijn context, prijs-kwaliteitverhouding, duurzaamheid en aanpasbaarheid. Opvallend was dat het thema toekomstwaarde meer dan andere jaren een rol speelde, ook al was dit aspect minder concreet te benoemen dan de andere aspecten.

In de uiteindelijke selectie hebben ook argumenten als een verdeling over de stad, alsmede een mix van grote en kleine projecten een rol gespeeld. Zodoende is de jury uiteindelijk een dwarsdoorsnede van de Amsterdamse woningproductie voorgelegd. Uiteraard betekent selecteren kiezen, waarbij met nadruk gezegd moet worden het zeker niet zo is dat de projecten die buiten de selectie zijn gevallen van onvoldoende kwaliteit zouden zijn.

 

 

De jury Zuiderkerkprijs 2006 bestond uit:

Felix Rottenberg, voorzitter

Marina van den Bergen, architectuurhistoricus en verslaglegger

Herman Zeinsta, architect en winnaar Zuiderkerkprijs 2005

 

 

 

De jury werd ondersteund door Sabine Lebesque, architectuurhistoricus en adviseur van de sector Programma van het OGA en Vibeke Gieskes, coördinator van de Projectdocumentatie (publicatie en website).

De externe onafhankelijke jury heeft de tien geselecteerde projecten individueel op papier bestudeerd en gezamenlijk bezocht. Bij alle projecten is ter plekke een toelichting gegeven door de architect of opdrachtgever. Ook zijn de woningen van binnen bekeken waarbij, indien al bewoond, de bewoners aanvullende informatie konden geven over gebruik, buurt en sociale aspecten die niet uit de tekeningen waren op te maken.

Uit de tien projecten zijn er drie genomineerd, waarvan er een het winnende project is.

 

De prijs zelf is een kunstwerk dat elk jaar wordt ontworpen door een andere kunstenaar. De prijs wordt in drievoud uitgevoerd: een voor de architect, een voor de opdrachtgever en een voor het OGA. De Zuiderkerkprijs 2006 is gemaakt door Govert Heikoop.

 

 

Juryrapport

 

Felix Rottenberg, Herman Zeinstra en Marina van den Bergen

 

“De Zuiderkerkprijs moet dit jaar worden toegekend aan hét icoon van de Amsterdamse Woningbouw 2006. Zo luidde het ambitieuze doel dat de jury zichzelf oplegde om negen uur 's morgens op een druilerige, grijze novemberdag.

 

De tien door het Ontwikkelingsbedrijf Gemeente Amsterdam voorgeselecteerde projecten werden door de jury onderworpen aan enkele testen waaronder de Licht-Ruimte-test - hoe worden de woningen ervaren op een grijze, sombere dag? Daarnaast werd gekeken naar de wijze waarop het woningbouwcomplex aansluit op de openbare ruimte, hoe collectieve ruimtes als trappenhuizen en gangen zijn ontworpen, en er werd gelet op materialisering en details. De jury is van mening dat al deze aspecten, naast vergroting van het persoonlijke woongenot ook bijdragen aan een prettige en goede woonomgeving en indirect aan het welbevinden van de stad. En dan was er nog het icoongehalte: zet het project De Standaard voor de toekomst? Hiervoor is meer nodig dan alleen een goede architect en een goede opdrachtgever, het vraagt om een opdrachtgever en een architect met visie.

 

De jury moest tot haar spijt constateren dat een aantal van de projecten die zij bezocht slechts ontwikkeld leek te zijn met het oog op snel rendement; een koud kunstje in een overspannen woningmarkt. Sommige projecten gaven geen antwoord op de urgentie van de bouwopgave - welke woningtypen zijn waar in de stad wenselijk om de stad ook werkelijk van iedereen te laten zijn. Dit is opmerkelijk omdat men zou verwachten dat ontwikkelaars van projecten met veel (sociale) huurwoningen en complexen met zowel koop- als huurwoningen, een tijdshorizon hanteren die verder ligt dan de opleveringsdatum.

Ondanks de vele verschillende woningtypen moest de jury constateren dat er weinig geëxperimenteerd wordt met andere woonvormen, menging van woonvormen of menging van wonen met andere functies. Als gevolg hiervan dreigen grote woningbouwlocaties als IJburg en Parkstad eenzijdig te worden. De jury vraagt zich af of hierdoor niet de Bijlmermeers en Westelijke tuinsteden van 2060 worden gecreëerd.

 

De verhouding van de financieringssector over de tien bezochte projecten bedroeg 35% sociale huur, 16% vrije sector huur en 49% koopwoningen waarvan 12% AHM koopwoningen. Dat met name aan de sociale huurwoningen weinig tot geen architectonische vreugde valt te beleven, stemt de jury zeer somber. In gemengde complexen worden deze woningen in de minst gunstige hoekjes weggestopt, daar waar het uitzicht het minst is en de bezonning niet optimaal. Deze ontwikkeling doet zich niet alleen voor bij projecten van de van oorsprong commerciële ontwikkelaars, maar ook bij projecten die in opdracht van de ontwikkelpoten van woningbouwverenigingen zijn uitgevoerd.

De drie bezochten projecten die grotendeels - voor meer dan 45% - uit sociale huurwoningen bestaan, hadden zichtbaar te leiden onder het krappe budget dat opdrachtgevers heden ten dage voor sociale woningbouw ter beschikking stellen. Het wonen in een sociale huurwoning was tot voor kort niet iets waar men zich voor hoefde te schamen, nu dreigt het wonen in een sociale huurwoning, net als dit al decennia lang in Engeland het geval is, synoniem te worden met achterstand en minderheidsgroeperingen. Het is misschien dan ook tekenend dat de drie genomineerde projecten voor de Zuiderkerkprijs 2006 (Simon 3, Leeuwenhoekcluster en Haveneiland West Blok 23b2) samen voor 96% uit koopwoningen bestaan en voor slechts 4% uit sociale huurwoningen.

 

Een ander punt van zorg betreft de private buitenruimte. Het niet langer verplicht stellen van een eigen buitenruimte bij de woning levert weliswaar een strakke gevel op en het bespaart kosten, maar vermindert de kwaliteit van het wonen, zo meent de jury. Alle creatieve oplossingen van de architecten ten spijt, ramen die in een woonkamer opengezet kunnen worden, maken van de woonkamer geen buitenruimte.

 

Het juryrapport is daarom ook een oproep aan alle ontwikkelaars om zich te buigen over een langer termijn visie over hoe de stad Amsterdam zich zou moeten ontwikkelen en de rol die zij daarin kunnen spelen.

 

 

155x Thuis Overtoomse Veld Noord ontworpen door DKV in opdracht van De Alliantie. De woningen bevinden zich in een L-vormig woongebouw waarvan de lange zijde langs de A10 ligt. Alle woningen zijn gericht op het openbare binnenterrein, hier bevinden zich ook de entrees. Het complex keert zich hierdoor af van de omgeving, zelfs de grondgebonden woningen hebben nauwelijks een relatie met de straat.

 

Haveneiland West Blok 13b ontworpen door Lafour en Wijk in opdracht van IJ-Delta. Een hoekgebouw met maisonnettes en appartementen, en vier blokken met eengezinswoningen omsluiten een openbaar hof waarin acht vrijstaande huizen met privé buitenruimtes staan. De plattegronden van de woningen zijn standaard en doelmatig. De jury was minder te spreken over de wijze waarop de eengezinswoningen zich afkeren van de openbare ruimte en de detaillering van met name het hoekblok.

 

Laag Koningshof ontworpen door Boparai associates in opdracht van Delta Royal. Het betreft hier tien zogenaamde waterwoningen met parkeren op eigen grond. De efficiënt ingedeelde eengezinswoningen zijn gericht op het water. De jury was niet erg te spreken over de architectonische kwaliteiten van het project, noch van de afwerking.

 

 

De Leeuw van Vlaanderen, in de gelijknamige straat, ontworpen door Heren 5 architecten in opdracht van Far West. Het gaat in dit project om de renovatie van een jaren zestig portiekflat die langs de A10 ligt. Na herontwikkeling en optopping biedt het complex nu plaats aan 72 sociale huurwoningen en 24 vrije sector huurwoningen. De jury vindt het lovenswaardige dat de opdrachtgever het gebouw heeft herontwikkeld met behoud van sociale huurwoningen. Om het complex aan de eisen van de tijd te laten voldoen is aan de zijde van de A10 een grote glazen gevel geplaatst. Hieraan liggen de galerijen die toegang geven tot portieken waar zich de entrees van de woningen bevinden. De galerijen hebben potentie, alleen moet de jury constateren dat deze niet wordt ingelost, mogelijk omdat de woningen niet direct toegang hebben tot de galerijen; de bewoners hebben het gebouw zich nog niet eigen weten te maken.

 

De Loswal ontworpen door UN Studio in opdracht van De Alliantie. In het stedenbouwkundig plan wordt het gebouw gezien als onderdeel van een toegangspoort naar het Veemarktterrein en diende daarom samenhang te vertonen met de door Claus en Kaan architecten ontworpen nieuwbouw aan de overzijde. Door de vele glazen geveldelen, de aluminium kozijnen en de witte gevelplaten heeft het gebouw iets optimistisch. De jury kon minder enthousiasme opbrengen voor de woningplattegronden.

 

Multifunk op IJburg, Steigereiland, ontworpen door ANA architecten in opdracht van Ymere en Lingotto. Het woonwerkgebouw Multifunk speelt in op mogelijke toekomstige ontwikkelingen op de woningen- en kantorenmarkt: woningen kunnen bedrijfsruimten worden en bedrijfsruimten kunnen woningen worden. Dit alles heeft geresulteerd in woningen met verdiepingshoogtes tussen de drie en drieëneenhalve meter en een ruime overmaat aan infrastructuur en installaties. De jury vindt het een sympathiek initiatief maar constateert tegelijk dat zinnige uitspraken over de werkelijke bruikbaarheid van het concept pas over twintig jaar mogelijk zijn. Van de architectonische uitwerking was de jury minder onder de indruk.

 

De Thomaskerk in de Rijnstaat ontworpen door Quist Wintermans Architecten in opdracht van De Principaal. De jury was onder de indruk van het hoge afwerkingsniveau. De inpassing van het complex in de buurt is beschaafd en bijna geruisloos. De jury vroeg zich af of het blok zich niet iets te gemakkelijk laat inpassen, of een kleine nukkigheid niet op zijn plaats was geweest om het complex iets meer 2006 te maken.

 

Zonder noemswaardige discussie kwam de jury snel tot een oordeel. Wat de drie genomineerde projecten onderscheidt van de overige zeven is dat er een, naar de mening van de jury, voorbeeldfunctie van uit gaat, zonder hiermee de andere projecten, met ieder hun eigen kwaliteiten, te diskwalificeren.

 

Haveneiland West Blok 23b2, ontworpen door VMX Architects in opdracht van Johan Matser Projectontwikkeling. Het project bestaat uit een gesloten blok met eengezinswoningen, die aan de binnenzijde van het blok ieder een eigen kleine tuin hebben. Op een van de koppen van het blok bevindt zich een toren met vier appartementen per verdieping. Bijzonder aan de toren is het parkeren voor eigen deur. Iedere verdieping beschikt over zes parkeerplaatsen. Door de oranje kleur en de directe daglichttoetreding is dit geen naargeestige ruimte geworden en nodigt deze parkeerzone uit tot andere vormen van gebruik. De woningplattegronden van de appartementen zijn helder en functioneel.

Bij de eengezinswoningen is de traditionele eengezinswoningplattegrond omgevormd tot woonwerkwoningen. Iedere woning beschikt over twee entrees aan de straat, waardoor het mogelijk is om kantoor aan huis te hebben. De woonverdieping op de eerste verdieping heeft een geheel glazen pui waardoor de woonkamer zeer licht is. De jury was onder de indruk van het hoge afwerkingsniveau, overal is aan gedacht en alles is ontworpen: de brievenbussen in de gevel, de trappetjes naar de woning, de erfafscheiding in de vorm van plantenbakken.

 

Leeuwenhoekcluster, Eerste Boerhaavestraat en omgeving, ontworpen door Van Sambeek & Van Veen architecten in opdracht van De Principaal. Het project bestaat uit drie invulblokjes met totaal 18 gezinswoningen in de vorm van benedenbovenwoningen die ieder hun eigen entree aan de straat hebben. De woningplattegronden zijn efficiënt. Het Leeuwenhoekcluster kan niet los gezien worden van de transformatie die de Leeuwenhoekstraat, gelegen tussen de Weesperzijde en de Wibautstraat, onderging. De architect, opdrachtgever en het stadsdeel Oost/Watergraafsmeer hebben de smalle straat getransformeerd in een nieuwe stedelijke ruimte waar iedereen in de buurt van profiteert. De grote zorgvuldigheid waarmee zowel de voor- als achtergevels zijn vormgegeven en het hoge afwerkingsniveau daarvan, dragen bij aan de kwaliteitsimpuls voor de buurt. De actieve bemoeienis van de architect en de opdrachtgever met de stedelijke ruimte, gevoegd bij het feit dat de buurt verrijkt is met ruimte gezinswoningen, verdient volgens de jury navolging.

 

Simon 3, Lijnbaansgracht ontworpen door Köther en Salman architecten in opdracht van De Principaal. Het gebouw met veel glas en donker gekleurde baksteen sluit architectonisch niet aan op de omringende architectuur maar zet zich hier ook niet nadrukkelijk tegen af. De keuze voor een industriële uitstraling is goed getroffen.

Er is gekozen voor één bouwvolume. De woningen grenzen hierdoor zowel aan de Lijnbaansgracht als aan de Fokke Simonszstraat. De 19 koopwoningen zijn bereikbaar via een ruime glazen entreehal. Het trappenhuis met de watervaltrap en directe daglichttoetreding heeft grote ruimtelijke kwaliteiten. De koopwoningen met woonkamers van anderhalve verdiepingshoogte, hebben dezelfde jaloersmakende kwaliteiten als de lofts uit Amerikaanse series. De vier sociale huurwoningen op de begane grond hebben ieder een eigen entree aan de Lijnbaansgracht. De woonkamer ligt iets verhoogd waardoor een zekere mate van privacy is gewaarborgd ondanks de volledig glazen puien. Ter plaatse van de entreehal wordt vanaf de Lijnbaansgracht een doorkijk geboden naar de Fokke Simonszstraat. Het vele glas op maaiveldniveau verzacht de overgang tussen openbaar en privé. De jury is vol lof over de bevrijdende ruimtewerking in zowel de verkeersruimten als in de woningen.

 

Winnaar

Het winnende project bezit alle door de jury eerder geformuleerde kwaliteiten: de woningen zijn licht en ruim, de aansluiting op de openbare ruimte is geraffineerd, de collectieve ruimten zijn prettig, de detaillering is van een hoog niveau. Zowel de architect als de opdrachtgever hebben een visie over de bouwopgave. De jury is unaniem van oordeel dat het winnende project voorbeeldstellend is voor uitbreidingswijken.

 

De Zuiderkerkprijs 2006 gaat dit jaar naar het project Haveneiland West Blok 23b2 op IJburg, ontworpen door VMX Architects in opdracht van Johan Matser Projectontwikkeling.”