Anita Mol
De gemeente Amsterdam wil extra aandacht geven aan behoud van het stedelijk weefsel. In de bestaande voorraad wordt veel gebouwd en ontwikkeld. Voor het meest aansprekende herontwikkelings- of renovatieproject is daarom de Geurt Brinkgreve Bokaal in het leven geroepen.
De criteria
De prijs is bedoeld voor een woongebouw (van minimaal 4 woningen) of een gebouw dat een belangrijke bijdrage levert aan de leefbaarheid in een buurt. Criteria bij het bepalen van de winnaar zijn: het bedienen van specifieke doelgroepen, verbetering van de woonkwaliteit, de participatie van bewoners bij de totstandkoming van het project, de wijze van herinrichting en de betaalbaarheid. In aanmerking komen projecten die tussen augustus 2005 en augustus 2006 zijn opgeleverd.
Wie was Geurt Brinkgreve?
Geurt Brinkgreve (1917-2005) was zijn tijd ver vooruit toen hij vijftig jaar geleden al opkwam voor behoud en herstel van de historische binnenstad van Amsterdam. Die was toen aan het verkrotten en de tijdgeest dicteerde de grote doorbraak: platgooien en nieuwbouw neerzetten. Monumentenzorg stond nog in de kinderschoenen, maar Brinkgreve zag de waarde in van al die oude en vervallen huizen. Zijn kruistocht voor behoud van historische gebouwen streed hij in woord (als gemeenteraadslid) en daad (als oprichter van NV Stadsherstel). Zijn naam past dan ook goed bij een prijs voor herontwikkeling of renovatie van bestaande gebouwen.
De selectie
De projecten die voor de Brinkgreve Bokaal onder de loep zijn genomen komen hoofdzakelijk uit het Projectenboek 2005-2006. Een selectiecommissie van Dienst Wonen heeft de projecten in de bestaande bouw onderzocht en aan de criteria getoetst. De impuls aan de stedelijke vernieuwing van de buurt gaf in veel gevallen de doorslag om een project voor te dragen voor de shortlist van vijf projecten. Een onafhankelijke jury heeft deze vijf projecten beoordeeld en de winnaar bepaald. De jury bestond uit Esther Agricola (scheidend directeur KEI kenniscentrum stedelijke vernieuwing, aankomend directeur Bureau Monumenten en Archeologie), Maarten Egmond (directeur Dienst Wonen) en André Thomsen (hoogleraar Woningverbetering en Woningbeheer TU Delft en juryvoorzitter Nationale Renovatieprijs).
De top 5
De Nieuwe Akbar
Stadsdeel: Bos en Lommer
Programma: 138 woningen
Ontwikkelaar: Far West
Architect: Villanova Architecten
De Nieuwe Akbar bestaat uit twee gebouwen aan de Akbarstraat en het Jan van Schaffelaarplantsoen. De oorspronkelijke architectuur (Bossche School) bleef bij de renovatie behouden. De voorgevels van de panden zijn gerestaureerd, de oorspronkelijke detaillering en de houten kozijnen zijn teruggekomen. Het gebouw heeft een open straatkant gekregen. Door uitbouw aan de achterzijde en op de koppen zijn de woningen en de balkons vergroot. Het project biedt ruimte aan 138 woningen voor zowel terugkerende huurders (40) als kopers (98). De huren zijn slechts beperkt verhoogd, de koopprijs lag rond € 125.000 voor 60 m2 en 3 kamers. De Nieuwe Akbar is een lichtend voorbeeld voor de stedelijke en sociale vernieuwing in Amsterdam.
Stadsdeel: Zuidoost
Programma: 360 woningen en 13 ateliers voor kunstenaars
Ontwikkelaar: Woningstichting Rochdale
Architect: Kovos architecten en ingenieursbureau
De Bijlmer gaat voor een groot deel plat, maar Kruitberg niet. Eerder werden al 330 appartementen in de bovenbouw gerenoveerd en kwam er een veiligheidspost aan het nieuwe buurtplein. Met het project Kruitberg Plint wordt de gesloten plint over twee bouwlagen opengemaakt met 30 nieuwe woningen,13 ateliers voor kunstenaars en herkenbare entrees met chique, oplopende trappen met daaronder parkeerplaatsen. Problemen van beheer, onveiligheid en anonimiteit kunnen blijkbaar ook zonder sloop worden opgelost.
KLIQ-gebouw en voormalig stadsdeelkantoor
Stadsdeel: Slotervaart
Programma: 65 studentenkamers en 11 ateliers
Ontwikkelaar: DUWO Pro Student
Architect: Bureau Magnus
Deze twee kantoorgebouwen stonden leeg en vormden een trieste, dode plek in de buurt. In 2011 (of later, de planontwikkeling is nog niet gestart) moeten ze wijken voor nieuwbouw. Tot dat moment zijn ze ‘om niet’ beschikbaar gesteld voor studentenhuisvesting. De toekomstige bewoners werkten mee aan arbeidsintensieve klussen als het zetten van wanden en het aanbrengen van brandwerende maatregelen. Als beloning kregen zij een kamer in het gebouw. De kamers zijn groot (van 16 tot 55 m2), de huurprijzen laag (€ 90 tot € 240). In vijf maanden was het project van idee tot gereed.
Stadsdeel: Oud-Zuid
Programma: 9 rolstoeltoegankelijke woningen en 1 dienstencentrum voor ouderen
Ontwikkelaar: ACW Samenwerking
Architect: Architectenbureau Neiteler Van Sluis
De voormalige school aan de J.M. Coenenstraat is omgebouwd tot seniorencomplex. In het galmgat van het bestaande trappenhuis is een rolstoellift geplaatst. Alle woningen zijn uniek. Door de verschillende draagstructuren, de gevelindeling en de plafondhoogte per bouwlaag is geen enkele plattegrond gelijk. Met deze oplossingen op maat zijn allerlei technische en akoestische problemen op een creatieve manier opgelost. Het dienstencentrum vervult een wijkfunctie voor senioren waar ze kunnen eten, klaverjassen e.d. De bewoners zijn bij de ontwikkeling betrokken. De huren variëren tussen € 530 en € 630.
Stadsdeel: Bos en Lommer
Programma: theaterpodium met eetcafé en HOED
Ontwikkelaar: Het Oosten Kristal
Architect: OIII architecten
Op initiatief van Stichting Podium Mozaïek is in deze voormalige kerk een nieuw, internationaal cultuurpodium gerealiseerd voor wereldmuziek, theater, kleinkunst en dans uit binnen- en buitenland. Lekker eten kan er ook. Door de huisvesting van de HOED (Huisartsen Onder Eén Dak) is een aantal huisartsen dat dreigde te stoppen toch voor Bos en Lommer behouden. Een oud middelpunt is zo een nieuw centrum van een nieuwe buurt geworden. Het theaterpodium heeft zelfs een bindende functie voor heel Amsterdam-West. Het project toont goed aan hoe een gebouw met maatschappelijke veranderingen kan meeveranderen.
De jury roept De Nieuwe Akbar uit tot overtuigend winnaar. Juist voor deze eerste prijsuitreiking acht zij het van belang dat een project aan het denken zet en een symboolfunctie heeft voor stedelijke vernieuwing. De Westelijke Tuinsteden zijn een volwaardige stadswijk van Amsterdam. Een ingrijpende aanpak met veel sloop en nieuwbouw is volop gaande. De Nieuwe Akbar toont aan dat het ook anders kan. Sterker nog, de jury is van mening dat het van lef getuigt om dit woningencomplex te behouden. Er is geïnvesteerd in kansen. En met resultaat. De jury acht het hoge percentage terugkeerders en de vlotte verkoop een teken van een geslaagde opzet. Zij is bovendien aangenaam verrast door de uitpandige woningvergroting die maar zo weinig in praktijk wordt gebracht en die, anders dan bij samenvoegen, niet tot verlies van het aantal woningen leidt. De woningen hebben een oppervlakte en kamertal gekregen waarin men van alleenstaande tot stel met kind kan blijven wonen. De aanpak is bovendien gerealiseerd met veel aandacht voor de oorspronkelijke, naoorlogse architectuur. De waardering van dergelijke architectuur is pas van recente datum. De Nieuwe Akbar laat al zien hoe de restauratie moet. De jury acht het opmerkelijk dat een aanpak als De Nieuwe Akbar nog in de kinderschoenen staat, terwijl de stedelijke vernieuwing van de Westelijke Tuinsteden al tien jaar in volle gang is.