De Geurt Brinkgreve Bokaal is een onderscheiding die de gemeente Amsterdam jaarlijks toekent aan het beste initiatief op het gebied van herontwikkeling of renovatie in de bestaande (woning)voorraad. De prijs is bovendien nadrukkelijk bedoeld voor een (woon)gebouw dat een belangrijke bijdrage levert aan de leefbaarheid in een buurt.

Totaal zijn negen projecten, opgeleverd in de periode augustus 2006 - augustus 2007, voorgedragen voor een nominatie. Bij deze ronde viel op dat het aantal gebouwen met een multifunctionele bestemming overheerst en dat wervende renovatieprojecten van woningbouw in de minderheid waren. De jury gaat er vanuit dat dit gegeven vooralsnog op toeval berust en dat er geen aanleiding is om te denken dat de woningbouwsector op dit moment innovatiekracht en flexibiliteit ontbeert op het gebied van herontwikkeling en renovatie.

Wat kunnen we vooraf zeggen over de nominaties? Het is niet verwonderlijk dat ze alle drie betrekking hebben op projecten die een bijzonder programma herbergen. De jury is in de eerste plaats verheugd over de grote kwaliteit van de gerealiseerde projecten. De gebouwen getuigen van vitaliteit, lef en overtuigingskracht, zowel aan de kant van de opdrachtgevers, als van de financiers, ontwerpers en uitvoerders. Het is opmerkelijk dat de projecten in korte tijd grote betekenis hebben gekregen, niet alleen voor de buurt, maar soms ook voor de stad als geheel. Dat is knap. 

De vanzelfsprekendheid die de gebouwen nu uitstralen, is confronterend als men beseft dat zij ook gesloopt hadden kunnen worden als niet een verlichte geest op tijd had ingegrepen. Je kunt je nu al niet meer voorstellen dat deze gebouwen er niet zouden zijn. Dit brengt ons bij Geurt Brinkgreve, de pionier en visionair, naar wie deze Bokaal is vernoemd. De jury hecht er aan zijn gedachtegoed expliciet in verband te brengen met deze nominaties.

Brinkgreve zag als geen ander de potentie van de destijds verkrotte historische binnenstad en heeft er door zijn niet aflatende actie voor behoud en herstel voor gezorgd dat nog steeds veel mensen met veel genoegen wonen en werken in het centrum van Amsterdam. Hetzelfde vraagstuk speelt zich ironisch genoeg op dit moment weer af. De discussie gaat nu over de oude wijken, door sommigen achterstandswijken genoemd - wijken met grote toekomstmogelijkheden, mits je de kwaliteiten tijdig inziet. Brinkgreve was iemand die daar oog voor had. Stadsherstel was zijn passie. Dat ging niet alleen over vastgoed, maar juist over de maatschappelijke en de esthetische samenhang der dingen, over evenwicht tussen wonen en werken, tussen architectuur en stedenbouw.

Met dit en de overige criteria in gedachten, zijn de drie genomineerde projecten aan de kritische blik van de jury onderworpen.

De nominaties zijn achtereenvolgens:

De Timmerwerkplaats (Amsterdam-Noord). Opdrachtgever: Mediawharf.
Excellent in het architectonische concept. Het doos-in-doos-ontwerp is buitengewoon slim toegepast. Het schiep de mogelijkheid het gebouw restauratief te verbeteren en tegelijk de invulling als werkplaats geheel vrij te laten plaatsvinden. Het daardoor ontstane contrast tussen de schil en de invulling is goed uitgebuit: gevarieerd, soms expliciet, soms terloops. Bouwfysisch, akoestisch en warmtetechnisch is het een uitstekend ontwerp. 

Het concept past zeer goed bij de razendsnelle bouwplanning waardoor MTV koos voor Amsterdam en niet voor andere locaties. De komst van MTV naar Noord heeft vervolgens een grote impuls gegeven aan het gebied. De ontspannenheid en de eigentijdse manier waarmee hier met industrieel erfgoed is omgegaan, is inspirerend en kan als voorbeeld dienen voor soortgelijke hallen die in Amsterdam nog op herbestemming wachten.

Vliegbasis De Huygens (Slotervaart). Opdrachtgevers: Far West en Kristal.
Excellent in restauratie, waarbij vele inventieve oplossingen zijn gevonden om het gebouw aan de huidige (kantoor)eisen te laten voldoen. De van oorsprong Technische School zou aanvankelijk gesloopt worden. De omkering die heeft plaatsgevonden, namelijk dat een ambitieus woningbouwprogramma tijdens de rit werd verruild voor een gecombineerd programma van wonen en werken, verdient respect en is daarmee een compliment voor Far West. Ook hier geldt het adagium dat kwaliteit zich nooit verloochent. De oorspronkelijke architectuur van de school is een toonbeeld van naoorlogs erfgoed en wordt alleen maar meer waard in een zich sterk transformerende buurt. Door De Huygens te behouden en te herbestemmen is het niet alleen een opstapplaats voor ondernemers geworden, maar ook een ankerpunt in de wijk gebleven.

De economische en maatschappelijke functie van de Vliegbasis zal naar verwachting haar effecten hebben op de directe omgeving en de buurt. Het zogenaamde ‘Beehive-concept’ is interessant en heeft uiteenlopende partijen vanuit de stad (en daarbuiten) naar Slotervaart weten te trekken. De basisvoorzieningen van de kantoorruimten zijn goed en bieden genoeg flexibiliteit om in de toekomst op het gebied van beheer en collectieve functies meerwaarde te bieden.

Timorschool (Zeeburg). Opdrachtgever: Ymere.

Excellent in het combineren van nieuwe programma’s. De school is een indrukwekkend voorbeeld van het verbinden van een gebouw met een buurt. Het effect op het alledaagse leven in de wijk is enorm. De onderlinge samenwerking tussen de partijen bewonderenswaardig. De organiserende trekkersrol van Ymere in combinatie met de onorthodoxe creativiteit en maatschappelijke kracht van de andere organisaties (Kriterion, Stay-okay, IIRE-conferentiecentrum, Cybersoek) heeft een verrassend resultaat opgeleverd. Achter de imposante en intact gebleven historische gevel is het gebouw grondig getransformeerd en bruist het van de activiteiten.

De organisatie van de nieuwe functies is zeer interessant en heeft een grondige transformatie van de binnenkant vereist. De functies zijn zowel naar het plein gericht als intern verbonden via het oude schoolplein door middel van een ingenieus netwerk van deels oude, deels nieuwe trappen en gangen. Dit is gedaan om de programmatische en commerciële dwarsverbanden tussen hotel, film, theater en opleidingen te versterken. Een mooie vorm van intensief ruimtegebruik.

De Timorschool bewijst dat bestaande gebouwen, mits aangepast aan deze tijd, goede dragers van vernieuwing en buurtontwikkeling kunnen vormen. Sterker nog: er kan niet genoeg aandacht voor zijn. De initiatiefnemers en risicodragers moeten op handen worden gedragen.

De jury heeft unaniem de Timorschool gekozen als winnaar van de Geurt Brinkgreve Bokaal 2007.

De jury

De jury van de Geurt Brinkgreve Bokaal 2007 bestond uit Esther Agricola, Eisse Kalk en Henk van Schagen. Esther Agricola was directeur van het Kenniscentrum Stedelijke Vernieuwing en is nu directeur van Bureau Monumentenzorg. Eisse Kalk (directeur van stichting Agora Europa) wordt gezien als pionier op het gebied van burgerparticipatie: participatie van bewoners is een belangrijke selectiecriterium voor de Brinkgreve Bokaal. Henk van Schagen is architect in Rotterdam. Hij won drie keer de Nationale Renovatieprijs.