Eveline Keizer
Dit jaar dongen 64 opgeleverde projecten mee naar de Zuiderkerkprijs. De jury kreeg als taak tien zeer uiteenlopende woonprojecten uit de voorselectie (gemaakt door een diverse groep van betrokken ambtenaren) in één dag te bezoeken. Ze lagen verspreid over de hele stad. Elke inzender uit de voorselectie kreeg 20 minuten de tijd om de jury rond te leiden en te vertellen over het gebouw en alles wat het bijzonder maakt. De jury werd in de meeste gevallen rondgeleid door zowel de architect als de opdrachtgever van het woongebouw, in sommige gevallen was ook de eigenaar aanwezig. Het allerleukst was het wanneer we ook bewoners ontmoetten, die vol trots hun woning lieten zien.
Op een gebouw na, zijn alle woongebouwen uit de voorselectie in het huursegment gerealiseerd. Dat was opvallend, want voorgaande jaren zaten er juist veel projecten met koopwoningen bij. Ook richt het merendeel van de voorselectie zich op een specifieke doelgroep, met een nadruk op jongeren en senioren. De gebouwen zijn vaak onderdeel van grote (hoog) stedelijke nieuwbouwontwikkelingen zoals Amstelkwartier, Bijlmerbajes, Oostenburg, Zuidas, Sloterdijk en Oostpoort. Drie van de gebouwen zijn sloop nieuwbouwopgaven. De omvang van de projecten varieerde enorm, van een ensemble van woongebouwen (VERTICAL) tot een kleine stadsvilla (De Alan Turing). Ook was sprake van een brede groep aan opdrachtgevers; beleggers (CBRE en Woonzorg), (bouwende) ontwikkelaars (AM, De Maese Woningen, Heijmans en VORM), woningcorporaties (Eigen Haard, Stadsgenoot, Ymere en Lieven de Key), en zelfs een vastgoedvereniging (Het Nieuwe Bajesdorp). De betrokken architectenbureaus bestaan uit grote gerenommeerde bureaus en ook kleinere (beginnende) ateliers. Op VERTICAL na (vijf bureaus) zijn alle woongebouwen ontworpen door één bureau. De bezochte projecten hebben enkele overeenkomsten. Zo besteden bijna alle woongebouwen - of ze nu groot of klein zijn, gelegen op een (hoog)stedelijke locatie of meer buiten het centrum - aandacht aan community vorming en/of gemeenschappelijkheid. Dat valt te prijzen, want steeds meer doelgroepen (niet alleen ouderen) hebben last van vereenzaming. Interactie met buren wordt door de bewoners die de jury sprak, erg gewaardeerd. En de meesten gaven aan gebruik te maken van de gemeenschappelijke voorzieningen. Of het nu een woonkamer, wasserette, studeerruimte of dakterras is. Daarnaast organiseren bewoners, al dan niet gestimuleerd door de verhuurder, ook zelf activiteiten. Bovendien was opvallend dat bewoners soms de ruimte werd geboden om zelf invulling te geven aan de gemeenschappelijke ruimten of mee te denken over de plattegrond (Kop Sloot). Een relatief simpele ingreep in het ontwerp kan ertoe leiden dat bewoners de overmaat aan ruimte gebruiken om deze zelf in te richten (Oostenburg Kavel 6 - Stoomkracht). Daarnaast krijgt groen duidelijk aandacht in projecten. Het groen is vaak zichtbaar op het dak of binnenhof, is soms ook geïntegreerd in de gevel (VERTICAL en Polderblok) of in voortuinen die zijn aangeplant met kleurige bloemen (Fridtjof Nansenhof). Echter, soms oogde het groen (nog) wat schraal, en had dat volgens de jury meer aandacht kunnen krijgen. Ook leidt het moeten behalen van een verplichte duurzaamheidscore soms tot geforceerde oplossingen, waardoor bij de jury de vraag rees of dit ten goede komt aan de duurzaamheid (toekomstbestendigheid) van het gebouw op de langere termijn. Efficiënt energiegebruik (alle projecten) en hernieuwbare opwekking (VERTICAL) kwam goed aan bod. Echter, duurzaamheid in de breedste zin kwam niet echt terug in de geselecteerde projecten. Het gebruik van duurzame materialen en constructie methoden zijn dit jaar onderbelicht. Het ontbreekt in de lijst van genomineerde projecten dan ook aan gebouwen die Paris Proof zijn of een duurzaamheid label hebben die verder gaat dan het bouwbesluit.
Het gebruik van baksteen als gevelafwerking domineert nog altijd. De kleurkeuze vindt de jury soms verrassend en origineel (De Alan Turing), maar soms ook wat flets en zwaar ogen. Het gebruik van hout, zowel in de buitengevel (VERTICAL, Polderblok en Het Nieuwe Bajesdorp) als in de binnenwereld van gebouwen (Fibonacci) ziet de jury steeds vaker terug.
De jury stelde elke ontwikkelaar/ontwerper aan het slot van hun bezoek de vraag wat zij, achteraf gezien, anders hadden willen of kunnen doen. Hier kregen de juryleden vaak openhartige en verhelderende antwoorden op.
Het was al met al een uitdaging om projecten die zo verschillend van aard zijn met elkaar te vergelijken. Het ging daarbij overigens niet alleen om architectuur en stedenbouw. De Zuiderkerkprijs wortelt in een traditie waarbij de gemeente zoveel mogelijk probeert te sturen op woonkwaliteit in Amsterdam. De prijs beloont een project met het beste woonplan, en is bestemd voor zowel architect als opdrachtgever. De juryleden maakte gebruik van meegegeven criteria als architectuur, stedenbouw, duurzaamheid, materialisatie en programma, maar werden uitgenodigd om daarbinnen hun eigen accenten te leggen. Dit leidde soms tot levendige discussies tussen de juryleden. En ja, de jury is na een avond goed discussiëren gekomen tot een weloverwogen top drie waartussen zich de winnaar van de Zuiderkerkprijs 2024 bevindt!
Drie uiteenlopende genomineerden
Dat de bezochte woongebouwen sterk verschillen in omvang, doelgroep en architectuur wordt goed zichtbaar in de genomineerde projecten. Dat zijn (in alfabetische volgorde): Fridtjof Nansenhof, Stepstone en VERTICAL. Alle drie de projecten kenmerken zich door kwalitatief hoogwaardige woningen waarbij ook steeds de buitenruimte veel aandacht kreeg. Stepstone en Fridtjof Nansenhof bestaan (voornamelijk) uit sociale huurwoningen. VERTICAL bestaat volledig uit koopappartementen, waarvan een deel door een particuliere belegger is gekocht en wordt verhuurd aan vooral expats. Hoewel VERTICAL en Fridtjof Nansenhof onvergelijkbaar zijn in type locatie en schaal, bestaan beide projecten uit een goed op elkaar afgestemd ensemble van gebouwen. De jury vindt VERTICAL weliswaar een stuk spannender en gevarieerder in architectuur dan Fridtjof Nansenhof, maar dit heeft uiteraard te maken met de omgeving waarin VERTICAL is gelegen, het segment (koop) en het feit dat maar liefst vijf architectenbureaus elk een eigen gebouw hebben ontworpen. Bij beide woonensembles is veel aandacht besteed aan de groene buitenruimten, al is de wijze waarop dit is ingevuld moeilijk vergelijkbaar. De winnaar is een gebouw waarvan de jury vindt dat de opdrachtgever (en eigenaar) veel verder is gegaan dan verwacht kan worden. Het is een woongebouw dat zich op een doelgroep richt die het momenteel erg moeilijk heeft op de woningmarkt, namelijk (startende) jongeren. De jury was ervan onder de indruk dat bijna alle appartementen, hoe klein ook (vanaf 30 m2 GBO), zijn voorzien van een buitenruimte. Daarnaast hadden de appartementen grote raampartijen en indrukwekkende schuifpuien. De keukens en badkamers waren van zeer goede kwaliteit. Ook waardeerde de jury de flexibiliteit van het gebouw (mogelijkheid tot het samenvoegen van appartementen). Daarnaast heeft de opdrachtgever samen met de architect goed nagedacht over de gemeenschappelijke voorzieningen, niet alleen qua ligging in het gebouw maar ook qua invulling daarvan. Het is een gebouw gelegen op een locatie die zich vooralsnog kenmerkt door overwegend dure koop - een segment dat voor de doelgroep van dit gebouw onbereikbaar is. De winnaar van de Zuiderkerkprijs 2024 is daarom Stepstone van Woonstichting Lieven De Key en LEVS architecten.
Winnaar Zuiderkerkprijs 2024
Stepstone
Opdrachtgever: Woonstichting Lieven de Key
Architect: LEVS architecten
Stepstone, de slanke toren van 80 meter hoog, maakt meteen indruk door de afwisseling in buitenruimtes en de opvallende kroonomlijsting met glazen puien. Deze puien bieden een spectaculair uitzicht, vooral bij zonsondergang, zoals een bewoner treffend opmerkte. Dit gebouw brengt een bijzondere dynamiek naar de Zuidas, een gebied dat traditioneel bekend staat om dure woningen en een hogere inkomensgroep. De plint van Stepstone, met een woonkamer en studeerruimte direct tegenover de entree, is zorgvuldig ontworpen om de bewoners te dienen. Deze ruimte is niet alleen functioneel, maar ook stijlvol ingericht, en sluit goed aan bij de doelgroep: jongeren tot 28 jaar. De keuze om betaalbare woningen voor jongeren te creëren op de Zuidas wordt door de jury geprezen, omdat het bijdraagt aan de diversiteit in het gebied. Stepstone maakt de Zuidas toegankelijk voor een bredere bevolkingsgroep, wat een positieve ontwikkeling is. De appartementen zelf variëren van 20 tot 60 m2, en het is opvallend dat bijna alle woningen, op die van 20 m2 na, een eigen privé buitenruimte hebben. Dit is een grote verdienste, aangezien kleinere appartementen in dit segment vaak alleen een gedeelde buitenruimte hebben. Bovendien is gekozen voor schuifpuien en vloerhoge ramen, wat bijdraagt aan een licht en ruimtelijk gevoel, kwaliteiten die vaak zeldzaam zijn in sociale huurwoningen.
Het dakterras op de toren is een ander sterk punt. De jury waardeert dat de installaties op het dak netjes zijn weggewerkt, wat een uitdaging kan zijn bij een toren van deze hoogte en slankheid. Het feit dat de bewoners toegang hebben tot een dakterras is een belangrijke toevoeging aan de woonkwaliteit. Toch heeft de jury een heel klein punt van kritiek: de inrichting van het dakterras als verblijfsruimte had meer aandacht kunnen krijgen. Zeker gezien de prachtige glazen puien en het spectaculaire uitzicht zou een iets rijkere aankleding en functionaliteit van het terras een groot verschil maken in de beleving van deze ruimte. Stepstone biedt een aantrekkelijk en divers woonconcept voor jongeren, midden in een van de meest prestigieuze delen van Amsterdam. Het voegt betaalbare woningen toe aan een gebied dat normaal gesproken wordt geassocieerd met hoge inkomens, en dat maakt het project niet alleen architectonisch, maar ook sociaal waardevol en daardoor de winnaar van de Zuiderkerkprijs 2024.
Nominatie
VERTICAL
Opdrachtgever: Heijmans Vastgoed
Architect: NL Architects, Space Encounters, studio Donna van Milligen Bielke, Chris Collaris (i29 Architects), VDNDP, DS landschapsarchitecten
VERTICAL is een ensemble van laag- en hoogbouw ontworpen door NL Architects, Space Encounters, studio Donna van Milligen Bielke, Chris Collaris (i29 Architects), VDNDP en DS landschapsarchitecten in opdracht van Heijmans Vastgoed. De gebouwen met in totaal 168 woningen, of eigenlijk het kleine stukje stad, onderscheiden zich het meest door de architectuur en het gestapelde landschap. De jury waardeert het getoonde lef in het woonproduct, de vormgeving en de zorg voor het landschap in de nog dorre kantooromgeving van Sloterdijk, ingeklemd tussen de omliggende stevige infrastructuur, haven en industrie. De diversiteit aan bouwvolumes, architectuurstijlen en toegepaste materialen past goed in de context en geeft identiteit aan de plek. De jury is met name te spreken over de zorg en kwaliteit van het groen in de hoogbouw. De inheemse planten rondom elke etage geven een spectaculair kader aan het ruime uitzicht over Sloterdijk en de Brettenzone. Het project geeft een bijzondere ‘groene’ impuls aan de transitie van Sloterdijk naar een gemengd stadsdeel. Voor de kopende pioniers van het gebied is er een ruim aanbod van verschillende woningtypologieën in de hoogen laagbouw van het project, variërend van appartementen, maisonnettes en tuinlofts.
De gemeenschappelijke woonruimte met ruim dakterras biedt ook ruimte voor informele ontmoetingen tussen de bewoners. Qua duurzaamheid is de jury, naast het aanwezige landschap, te spreken over de hoge energieprestaties en met name de duurzame opwekking daarvan. Daarnaast is het energieconcept niet uitbesteed, maar hebben de bewoners zelf het beheer over de opwekking van energie, waardoor de kosten laag uitvallen. Behalve de houten gevels vindt de jury het jammer dat de gekozen materialen en de constructiemethoden geen onderdeel zijn geworden van het duurzaamheidsconcept. De nestkasten in het volledig betonnen accent in de laagbouw hadden volgens de jury natuurlijker of zachter mogen zijn.
Fridtjof Nansenhof
Opdrachtgever: Eigen Haard
Architect: DOOR architecten
Fridtjof Nansenhof is een indrukwekkend architectonisch geheel dat zorgvuldig is ontworpen door DOOR architecten in opdracht van Eigen Haard, met oog voor de bestaande omgeving en de menselijke schaal. De jury waardeert de kleinschaligheid en aansluiting met de omgeving. Vooral door het rekening houden met zowel de naast gelegen kerk als de Piggelmeewoningen, getuigt van respect voor de context waarin het project is gerealiseerd. De binnenhoven en kleurrijke beplanting in de voortuinen met gebouwde erfafscheidingen zijn bijzonder, zeker voor woningen in het sociale segment. Dit draagt niet alleen bij aan een betere leefomgeving voor de bewoners, maar ook aan een mooier straatbeeld. Het creëren van grondgebonden woningen met doorkijkjes is een slimme en charmante keuze die bijdraagt aan een gevoel van openheid en verbondenheid binnen de woonomgeving. Het project bestaat uit mix van sociale en middenhuur woningen. Naast appartementen zijn tevens grondgebonden en vrijstaande woningen in het ontwerp opgenomen,
waardoor woningen met oppervlakte van 46 tot 106 m2 zijn gerealiseerd. De ruime eengezinswoningen, zeker in dit segment, zijn uitzonderlijk in Amsterdam. Dit project biedt dus een welkome aanvulling voor gezinnen. De enige opmerking die de jury had, was de keuze voor glazen puien voor de privé-buitenruimtes op de begane grond. Hoewel dit waarschijnlijk is gedaan om geluidsoverlast te beperken, roept het vragen op over de bruikbaarheid van de toch al beperkte buitenruimtes en de praktische aspecten van beheer.
De andere voorgeselecteerde projecten
Fibonacci
Opdrachtgever: Stadgenoot, Rockfield Real Estate, VORM
Architect: diederendirrix Fibonacci is gelegen op een uitdagende plek, naast het spoor en langs een drukke weg. Dit maakt de realisatie van dit woongebouw des te indrukwekkender. Architectenbureau diederendirrix is, in opdracht van Stadgenoot, Rockfield Real Estate en VORM, in het ontwerp slim omgegaan met de beperkingen van de bouwenvelop, waardoor een markant gebouw is ontstaan dat past binnen haar stedelijke omgeving. De gevels hebben een strenge uitstraling die contrasteert met het warme houtgebruik in de binnenwereld, wat volgens de jury een positieve verrassing biedt. De hoge houten entree fungeert als een uitnodigende toegang en versterkt de vriendelijke sfeer zodra men het gebouw betreedt. De appartementen worden zowel aangeboden in het sociale als midden huursegment voor een doelgroep die het momenteel uitermate lastig heeft op de woningmarkt, namelijk jongeren tot 33 jaar. Voor hen zijn dit soort woonmogelijkheden in Amsterdam schaars, en dit project biedt hen een aantrekkelijke kans dicht bij het centrum van de stad. Door de toepassing van grote ramen (vensters op de stad) en door de slimme indeling ogen de kleine appartementen toch ruim, met vaak een scheiding tussen koken en wonen.
Toch zag de jury een aantal verbeterpunten. De jury vindt het jammer dat de woningen gelegen aan de spoorzijde geen ventilatiemogelijkheid hebben aan de buitengevel met bijvoorbeeld suskasten. Ondanks de warme houten binnenwereld oogt deze toch ook gesloten waardoor er interactie lijkt te missen met de omgeving. Uiteraard lastig door het geluid aan weerszijden van het gebouw maar hier had toch op ingespeeld kunnen worden door juist de gezamenlijke woonkamer bewust aan de straatgevel een plek te geven.
Oostenburg Kavel 6 - Stoomkracht
Opdrachtgever: Stadgenoot
Architect: HOH Architecten Stoomkracht van HOH Architecten in opdracht van Stadgenoot is een appartementencomplex gelegen op een minimale bouwenvelop in een compacte omgeving. Ook hier speelt net als bij Fibonacci geluid een complicerende factor (nabij het spoor). Het gebouw met een langgerekte vorm gelegen op een hoek bestaat uit een donkere gevel met een kleine vierkanten baksteen, die je niet vaak ziet. De doelgroep zijn 55-plussers, de vitale senioren. De woningen zijn slim ingedeeld rondom een natte kern waardoor verrassende plattegronden zijn gerealiseerd. En dit werd ook echt door de bewoners gewaardeerd: de woning blijkt ruimer dan in eerste instantie gedacht. De jury roemt de keuze voor ruime galerijen met verdieping hoog gaaswerk voor vrij zicht waardoor de bewoners de galerij persoonlijk kan inrichten met zitjes en planten en het een plek wordt waar ze gemakkelijk met elkaar een kop koffie drinken. Dit draagt eraan bij dat Stoomkracht meteen voelt als een fijne plek om te zijn, ondanks dat het gebouw door haar hoekligging wat donker aanvoelt.
De jury vraagt zich dus ook af of de keuze voor de donkere baksteen, wat in combinatie met de hoekligging en omliggende hoge gebouwen het geheel wat somber maakt, niet beter een lichtere kleur baksteen had kunnen zijn. Ook is er een gemis aan aandacht voor de gezamenlijke buitenruimte binnen het blok, die volgens de jury wat saai en onderbenut oogt. Zeker het verhoogde deel tegen de parkeergarage had met wat meer zorg kunnen worden ingericht, bijvoorbeeld met zitplekjes, hoogwaardige beplanting of andere uitnodigende elementen.
Kop Sloot
Opdrachtgever: Eigen Haard
Architect: ANA architecten Kop Sloot is een goed voorbeeld van een woongebouw dat met veel zorg en aandacht voor bestaande bewoners is ontwikkeld door ANA architecten in opdracht van Eigen Haard. Het feit dat er samen met de bewoners is gewerkt aan een variatie van plattegronden voor sociale huurwoningen, is een fijne wijze van bewonersparticipatie. Hierdoor voelen bewoners zich gehoord en hebben ze een directe invloed gehad op het ontwerp van hun nieuwe woonruimte. Een van de sterke punten is de ruime buitenruimte die elk appartement heeft. De jury was verder onder de indruk van de balkonbeplanting die de mogelijkheid biedt om naar boven te groeien, wat niet alleen visueel aantrekkelijk is maar ook bijdraagt aan een groenere, aangenamere leefomgeving. Dit soort details maken het gebouw levendig en aantrekkelijk. Daarnaast wordt de plint van het gebouw gebruikt voor kleine lokale ondernemingen, wat de betrokkenheid met de buurt vergroot en bijdraagt aan een bruisende en geïntegreerde woonomgeving. Dit maakt van Kop Sloot een gebouw dat niet alleen goed past in de buurt, maar ook daadwerkelijk iets teruggeeft aan de lokale gemeenschap.
Toch erkent de jury dat, hoewel het gebouw prachtig is ingepast in de bestaande omgeving en daardoor natuurlijk aanvoelt, het hier en daar wat gedateerd oogt. De jury had graag wat meer verrassing of innovatieve elementen in de architectuur willen zien zodat het ontwerp wat meer dynamiek geeft zonder afbreuk te doen aan de aansluiting met de omgeving.
De Alan Turing
Opdrachtgever: Ymere
Architect: Studio Appelo De Alan Turing is een charmant en uniek woongebouw, gebouwd in opdracht van Ymere. De ton-sur-ton kleurschakeringen in rode en oranje tinten, die door het hele ontwerp zijn doorgetrokken - van bakstenen tot regenpijpen - creëren een harmonieus geheel dat bijzonder goed werkt voor een kleiner gebouw. Het is zeldzaam om een zo consistente en gedurfde kleurkeuze te zien, en het feit dat dit hier zo goed uitpakt, getuigt van een sterke ontwerpvisie. Een bijzonder leuk detail is het portret van Alan Turing in de zijgevel, wat het gebouw een persoonlijk en betekenisvol tintje geeft. Dit soort elementen voegt een verhalend aspect toe aan de architectuur, wat de beleving van de bewoners en bezoekers verrijkt. De handgeschilderde huisnummers en de vrolijke kleuren in de entree, maken duidelijk dat overal zorg aan is besteed. De doorkijk door de woningen en het slimme gebruik van zowel een voor- als achterdeur in de begane grondwoningen dragen bij aan een praktische en uitnodigende woonervaring. De jury is ervan overtuigd dat de toekomstige bewoners hier een fijne en comfortabele woonplek zullen vinden.
Het idee om nieuwkomers, jongeren en gezinnen samen te brengen in één gebouw is niet alleen sociaal sterk, maar ook praktisch gezien een goed voorbeeld van hoe je verschillende doelgroepen kunt bedienen. Jammer dat de blauwe regen die de gevel gaat bedekken nog niet is geplant. De jury verwacht dat deze plant een prachtig contrast zal vormen met de roodoranje gevel. Ten slotte hoopt de jury dat de fietsenstalling dezelfde zorg en aandacht krijgt zodat het geheel compleet wordt.
Stadsveteraan 020
Opdrachtgever: Woonzorg Nederland, AM
Architect: Heren 5 Architecten Stadsveteraan 020 is een omvangrijk gebouw, opgebouwd uit vier verbonden delen, ontworpen door Heren 5 Architecten in opdracht van Woonzorg Nederland en AM. Het gebouw is specifiek ontworpen voor senioren. Gezien de vergrijzing en het toenemende risico op eenzaamheid in de samenleving, is de jury van mening dat dit soort woonprojecten hard nodig zijn. Het biedt niet alleen een fijne woonplek met gelijkgestemden, maar ook een sociale leefomgeving voor een doelgroep die baat heeft bij gemeenschapsvorming. Het gebouw met 110 compacte appartementen biedt een breed scala aan woningtypes, waaronder friendswoningen (gedeelde woningen) en zelfstandige appartementen voor met name eenpersoonshuishoudens. Deze variatie in woonopties zorgt ervoor dat het project tegemoetkomt aan verschillende woonwensen binnen de seniorendoelgroep, en het biedt ook flexibiliteit aan de bewoners in hoe ze willen leven en omgaan met anderen. Het ontwerp van Stadsveteraan 020 benadrukt gemeenschappelijkheid. De collectieve ruimten, zoals de kookstudio met dakterras, fitnessruimte, leeskamer en wasruimte, zijn verspreid over het gebouw en vormen ontmoetingsplekken. Daarnaast zijn er logeerkamers beschikbaar voor (klein)kinderen, wat de woningen extra aantrekkelijk maakt voor senioren die graag familie ontvangen.
De tuinkamer aan de binnentuin, ontworpen door Bureau B+B, vormt een overgang tussen binnen en buiten en creëert een rustige, beschutte plek. Een speels en opmerkelijk detail is de glijbaan in de binnentuin, die zowel door kinderen als door volwassenen kan worden gebruikt. Hoewel het geheel lof oogst voor zijn sociale en functionele aspecten, ziet de jury ruimte voor verbetering op esthetisch vlak. De gekozen baksteenkleur zorgt voor een iets ingetogen uitstraling, wat het gebouw qua levendigheid minder doet opvallen. Ook de tekeningen op de bakstenengevel bij onder meer de entree en het dakterras van de gezamenlijke keuken vielen niet geheel in de smaak bij de jury.
Het Nieuwe Bajesdorp
Opdrachtgever: Vastgoedvereniging Het Nieuwe Bajesdorp
Architect: studio seven architecten amsterdam Het Nieuwe Bajesdorp is een bijzonder project met een unieke achtergrond en een sterke sociale en creatieve component. Het feit dat het initiatief afkomstig is van de oude bewoners van de Bijlmerbajes, die destijds de cipierswoningen kraakten, geeft het project een diepgewortelde verbondenheid met de plek en een sterke gemeenschapszin. Deze geschiedenis en het gezamenlijk opzetten van de vastgoedvereniging Het Nieuwe Bajesdorp als eigenaar van het gebouw, maken van het woongebouw niet alleen een woonplek, maar ook een broedplaats voor creativiteit en ontmoeting. De plint, die volledig is ingericht om de gemeenschap te dienen, met functies zoals eetgelegenheden, ateliers, een dansstudio en een kleine muziek/theaterruimte, maakt het een echte ontmoetingsplek. De programmering van de plint biedt potentie om zowel de buurt als de bredere stad aan te trekken, wat volgens de jury cruciaal is voor het behoud van dergelijke vrijplaatsen in een steeds voller en meer gestructureerde stad. De woonlagen boven de plint zijn slim ontworpen met hoge verdiepingen, waardoor bewoners zelf extra ruimte kunnen creëren door entresols te bouwen. Dit geeft flexibiliteit en biedt bewoners de mogelijkheid om hun leefomgeving aan te passen aan hun behoeften. De indrukwekkende hoge glazen puien dragen bij aan het gevoel van ruimte en licht. Het feit dat sommige bewoners toegang hebben tot afzonderlijke atelierruimten, naast hun woonruimte, is een ander waardevol aspect.
De jury ziet dat het project nog niet volledig is afgewerkt. De tuin, bijvoorbeeld, is nog niet klaar, en sommige materiaalkeuzes zijn duidelijk ingegeven door financiële beperkingen. Hoewel de jury begrip heeft voor de budgettaire uitdagingen waarmee de vastgoedvereniging en dus ook de architect studio seven architecten amsterdam te maken hebben gehad, roept dit wel de vraag op of sommige van deze keuzes het gebouw op lange termijn voldoende toekomstbestendig maken. Maar al met al biedt Het Nieuwe Bajesdorp een inspirerend model voor hoe collectieve initiatieven met een creatieve insteek hun plek kunnen vinden in de stad.
Polderblok
Opdrachtgever: De Maese Woningen, CBRE Global Investors
Architect: Paul de Ruiter Architects Polderblok is ontworpen door Paul de Ruiter Architects in opdracht van De Maese Woningen en CBRE Global Investors. Het woongebouw is een project dat inspeelt op de behoefte aan middeldure huurwoningen, met sterke elementen in ontwerp en gemeenschapsvorming. Het project heeft een langdurig proces doorgemaakt, mede door twee crises, en bevindt zich in een complexe omgeving, omringd door een spoorlijn, een politiebureau, een school en een drukke weg. Het is bewonderenswaardig dat er, ondanks de uitdagingen van geluidsoverlast, privé-buitenruimtes zijn gerealiseerd, wat bijdraagt aan de kwaliteit van leven voor de bewoners. Een van de sterkste punten van het ontwerp zijn de groene gevels en de focus op een groene uitstraling. Deze dragen niet alleen bij aan de duurzaamheid van het gebouw, maar geven het ook een frisse en vriendelijke uitstraling, wat de algehele leefbaarheid ten goede komt. De integratie van zonnepanelen in de gevel en de glazen pui is een interessante keuze, maar de jury merkt op dat de zichtbaarheid van deze zonnepanelen op sommige plekken, zoals in de zijgevel en de patio, wat geforceerd overkomt. De toevoeging van middeldure huurwoningen nabij het winkelcentrum Oostpoort in Watergraafsmeer is een waardevolle aanvulling voor de buurt.
De meeste van de 54 woningen zijn tweekamerappartementen, maar er zijn ook enkele grotere appartementen, waardoor zowel gezinnen als starters en senioren hier een plek vinden. Sommige woningen bieden prachtig uitzicht dankzij het gebruik van veel glas, wat de verbinding met de buitenwereld versterkt. De gezamenlijke woonkamer in de plint, met zicht op zowel het binnenterrein als de buitenruimte, is een fijne plek voor buren om elkaar te ontmoeten, wat bijdraagt aan de sociale cohesie en een gemeenschapsgevoel. De jury wijst wel op de afwerking van zowel de buitengevel als het interieur, die naar hun mening verfijnder had gekund. Ook het binnenterrein oogt wat sober. De kas is een leuk detail, maar de jury had graag iets meer aandacht gezien voor de inrichting.
Zuiderkerkprijs 2024 gemaakt door Studio Mieke Meijer
Ieder jaar wordt een andere kunstenaar gevraagd een werk te maken ten behoeve van de Zuiderkerkprijs. De zevenentwintigste prijs is gemaakt door Studio Mieke Meijer en is op 10 december uitgereikt aan de architect en de opdrachtgever van het project Stepstone.
Studio Mieke Meijer is een samenwerking tussen Mieke Meijer (Wezep, 1982) en Roy Letterlé (Kerkrade, 1978). Ze ontwerpen, ontwikkelen en maken in eigen beheer alles van object tot ruimte. Kenmerkend voor hun werk is de constructieve beeldtaal, het tactiel materiaalgebruik en de tektonische detaillering. De studio beweegt zich op het grensgebied tussen vormgeving en architectuur. Dit biedt de mogelijkheid zich vrij te bewegen, los van architectonische restricties en buiten de kaders van het traditioneel product. Mieke studeerde af aan Design Academy Eindhoven en Roy studeerde af aan de Pedagogisch Technische Hogeschool, Eindhoven. Ze wonen en werken in Son en Breugel. Beiden geven ze les aan verschillende educatieve en culturele instellingen waaronder Design Academy Eindhoven en Hogeschool voor de Kunsten Utrecht. Ze hebben verschillende onderscheidingen ontvangen en werken voor verschillende opdrachtgevers, van Hermès, tot de Nederlandsche Bank en ze zijn nu gevraagd een Zuiderkerkprijs te ontwerpen en produceren. Studio Mieke Meijer heeft zich voor deze opdracht laten inspireren door de betekenis van wonen. Wonen gaat over mensen. De liefde van een architect is voor mensen voelbaar in de aandacht voor materiaal en detaillering. Het eerste uitgangspunt in de vormgeving van de prijs was dan ook om waardering voor de architect en opdrachtgever tot uitdrukking te brengen middels een object waarin aandacht voor materiaal en detaillering centraal staan. De prijs heeft ook als doel te stimuleren om na te denken over het stedelijk wonen van de toekomst. Verantwoord materiaalgebruik en energie-efficiënte bouwmethodes zijn onderdeel van toekomstbestendig ontwikkelen en ze wilden dit tot uitdrukking laten komen in de prijs. Als basis voor het object hebben ze gekozen voor een hennepbeton volume dat zorgt voor de stabiliteit van het object. Het materiaal is een mix van kalk en hennep op kleur gebracht met pigment waardoor het een warme, aardse uitstraling krijgt. Het materiaal is volledig afbreekbaar maar in de juiste mengverhouding ook stabiel genoeg om te kunnen worden verplaatst. Op de basis bevindt zich een lichte beuken constructie gebaseerd op de cartesiaanse knoop waaraan de constructie zijn stabiliteit ontleend. De koperen details zorgen voor een levendig lichtspel. (S.L.) Met dank aan Stadscuratorium Amsterdam
De jury van de Zuiderkerkprijs wordt gevormd door een jaarlijks wisselend team van deskundigen op het gebied van architectuur en stedelijke ontwikkeling. Dit jaar bestaat de jury uit: Marcel van Engelen (m) (voorzitter en journalist van onder andere De Stad), Patrick Meijers (r) (winnaar Zuiderkerkprijs 2023 en partner van Orange Architects) en Eveline Keizer (l) (verslaglegger en directeur a.i. van Aorta). Uit alle opgeleverde woningbouwprojecten die in dit boek zijn gedocumenteerd is een voorselectie gemaakt van tien projecten op basis van het ingestuurde materiaal. De keuze is gemaakt door zes medewerkers van Grond en Ontwikkeling en Ruimte en Duurzaamheid uit verschillende disciplines. De jury heeft op een dag alle tien voorgeselecteerde projecten bezocht en een toelichting gekregen van de architect en de opdrachtgever en een of meerdere woningen bekeken. Op dezelfde dag zijn de drie nominaties waaronder de winnaar gekozen. De jury werd ondersteund door Sabine Lebesque en Annemieke van Baal.