Nadat zo’n zeventien jaar geleden op Borneo Sporenburg en later op Steigereiland IJburg voor het eerst op kleine schaal zelfbouwkavels zijn gerealiseerd, is de gemeente Amsterdam sinds 2011 op grotere schaal begonnen met de uitgifte van kavels voor individuele zelfbouw, bouwgroepen en kluswoningen in bestaande bouw op meerdere locaties in de stad.

Bouwgroepen op stoom

De resultaten van de zelfbouwers die individueel gebouwd hebben op het kavelaanbod sinds 2011 waren al eerder zichtbaar. Dit jaar zijn ook eerste bouwgroep projecten opgeleverd. Allen in stadsdeel West. De kavels van Blok 0 in de Houthaven werden in 2011 op de zelfbouwmarkt aangeboden en twee schoolgebouwen in 2012. Ook het project De Flat (Projectenboek 2013-2014) is gestaag doorgegaan met het opleveren van woningen in de volgende fases. Eind dit jaar en volgend jaar worden ook opleveringen verwacht in Amstelkwartier, Buiksloterham en stadsdeel Zuid. Met de gebouwde resultaten van de collectieve zelfbouwprojecten wordt zichtbaar dat zelfbouwers ook samen prima in staat zijn om hoge kwaliteit te bouwen in een complexe stedelijke setting.

De eerste resultaten van opgeleverde individuele zelfbouwwoningen zijn in het vorige Projectenboek 2013-2014 geportretteerd. Aan de ’s Gravendijksdreef in Zuidoost, de Bosrankstraat in Buiksloterham, de Kea Boumanstraat op Zeeburgereiland en aan de Osdorperweg in Nieuw-West zijn dat jaar de eerste zeventien individuele zelfbouwwoningen opgeleverd. En daarbij de klusflats U.J. Klarenstraat met dertig woningen en de eerste fase van de Flat Kleiburg met 108 woningen van de uiteindelijk ongeveer vijfhonderd woningen.

Dit jaar is duidelijk waarneembaar dat buurten aan het verkleuren zijn door de komst van zelfbouwwoningen. Zowel op Zeeburgereiland, in Nieuw-West, in de Houthaven en in het Amstelkwartier maar vooral ook in Buiksloterham zijn nieuwe wijken aan het ontstaan waar de meerderheid van de realiseerde nieuwbouw bestaat uit door particulieren gerealiseerde bouw.

In Houthaven Blok 0 zijn dit jaar de eerste vier bouwgroepen opgeleverd: IJ4you (32 woningen), De Rede (22 woningen), PUUUR BLOK (20 woningen) en Het Pakhuis (37 woningen). In de bestaande bouw, de kluswoningen, zijn de projecten in de Elisabeth Wolffstraat Ons Dorp Amsterdam (10 woningen) gereed gekomen en het Amundsenhofje (eveneens 10 woningen) in West. Al deze projecten worden toegelicht in de documentatie in dit boek. Op de kavels voor individuele zelfbouw zijn dit jaar 53 woningen opgeleverd, die treft u aan op de volgende bladzijden. Deze aantallen gaan de komende jaren snel oplopen.

Sinds 2011 heeft de gemeente Amsterdam de volgende aantallen zelfbouwkavels op de markt gebracht tijdens de jaarlijkse Zelfbouwmarkten in het najaar: Bij individueel zijn aantallen individuele zelfbouwkavels weergegeven. Dit kunnen meer woningen worden aangezien op veel plekken meer dan één woning is toegestaan. Bij bouwgroepen is gerekend met de aantallen die de initiatiefnemers aan-geven. Indien het aantal woningen nog onbekend is, is gerekend met een gemiddeld oppervlak van 95 m².

Aanbod zelfbouwkavels 2011 - 2015

Op individuele kavels kan soms meer dan één woning worden gerealiseerd. Niet in de tabel: aanbod door andere partijen zoals De Alliantie (40 kluswoningen en 39 kavels), Blauwhoed (21 kavels), Ymere (16 kavels) en De Flat (108 kluswoningen) en het project Nautilus (42 nieuwbouwwoningen) op het Zeeburgereiland, dat al gestart was voor de eerste zelfbouwmarkt in 2011.

Blok 0, vier variaties op de tussenmaat

Met het aanbieden van kavels voor bouwgroepen is meer ruimte gekomen voor de tussenmaat, een woongebouw met een maat tussen het individuele huis en een bouwblok in. Deze maat biedt ruimte aan nieuwe initiatieven en uiteenlopende woningtypen. Dit is goed zichtbaar in Blok 0 waar inmiddels vier van de acht projecten opgeleverd zijn. Binnen een strak ingekaderd plan op kavels van 41 m diep en tussen de 16 en 32 m breed zijn vier ontwerpen gemaakt die verschillend zijn maar toch verwant. Zoals de gevels van travertin, muschelkalk natuursteen of metselwerk, allen refererend aan een hedendaags havengebied. De beleving die daaraan wordt toegekend verschilt in de projectomschrijvingen: van robuuste industriële gevels tot de romantiek van puntgevels met Westside-story galerijen.

Elk project bevat weer een andere mix van woninggroottes en woningtypes, van 34 m² tot 220 m² groot. Smalle en diepe woningen aan een minigalerij of woningen bestaande uit een, twee, drie of vier kwadranten rondom een compact trappenhuis met lift of woningen over meerdere verdiepingen. In de meeste gevallen is de diversiteit aan afmetingen het gevolg van de woonwensen van de toekomstige bewoners die al in een vroege fase, ondanks een moeizame woningmarkt, bij de projecten betrokken waren. Ook de parkeervoorzieningen verschillen per project. Van geen garage tot een tweelaagse half verdiepte garage.

De gevels zijn aan de noordzijde zijn als gevolg van industrielawaai doof uitgevoerd. De winnaar van de Zuiderkerkprijs, PUUUR BLOK, kijkt daarbij ook in toekomst. Het geluidwerend glas van de dove gevel is te verwijderen wanneer de geluidsbron vervalt. De serre wordt dan buitenruimte. De woningen zijn makkelijk opnieuw in te delen, daarmee is ook in de opzet van de installaties rekening gehouden. Naast het maatwerk voor de al bekende bewoners, bouwt Atelier PUUUR hierdoor universele woningen: flexibel, aanpasbaar, duur-- zaam en ruimtelijk neutraal zijn zodanig dat deze voor een lange tijd en door verschillende typen huishoudens bewoond kunnen worden.

Aan de hoge duurzaamheidsambities voor Houthaven, als excellent gebied, wordt voldaan door betere EPC normen (0,29 en lager) en PV-cellen of WKO installaties. Een aantal projecten deelt meer dan dak, lift en trappenhuis. PUUUR BLOK springt er uit. De bewoners zijn gezamenlijk eigenaar van een winkelruimte. In de buik van het gebouw, tussen de parkeergarage en de woningen ligt een aantal collectieve voorzieningen, waaronder een fitnessruimte en een fietsenstalling. Op het dak delen de bewoners een terras. De jury van de Zuiderkerkprijs heeft dit project tot winnaar van dit jaar uitgeroepen. Maar voor alle projecten en deelnemende particulieren in Blok 0 geldt dat zij een grote prestatie hebben geleverd. Tijdens de dip in de woningmarkt hebben zij in hoge dichtheid (FSI 3,75 netto) projecten van hoge kwaliteit weten te ontwikkelen.

Zelfbouwscholen

De twee scholen die in 2012 op de zelfbouwmarkt zijn aangeboden zijn ontwikkeld door particuliere opdrachtgevers. Bouwgroep Ons Dorp heeft tien woningen gerealiseerd in de Elisabeth Wolffstraat. Bouwgroep Amundsenhofje heeft zeven woningen gerealiseerd in een gemeentelijk monument aan de Amundsenweg in Bos en Lommer. Hier zijn drie nieuwbouwwoningen aan toegevoegd waardoor een binnenhofje is ontstaan. In beide gevallen is dankbaar gebruik gemaakt van de structuur van de school. Door de verbetering van het casco gezamenlijk aan te pakken is op kosten bespaard. Tegelijkertijd bood de mogelijkheid de woningen individueel naar eigen wens af te bouwen voldoende ruimte voor maatwerk. Geen woning is gelijk. De verschillen zitten in de afmetingen van de casco’s, het aantal lokalen waaruit een woning bestaat. Maar ook in de vormgeving van de inbouw. Van het creëren van kasten, opbergruimtes en tussenvloeren tot ruimtelijke, open woningen die de hoogte van de oorspronkelijke klaslokalen tot hun recht laten komen.

Beide collectieven bouwen energiezuiniger dan op het moment van de vergunningaanvraag werd voorgeschreven. Beide projecten slagen daarin onder meer door het gebruik van Triple glas, PV-panelen en warmte-koude opslag. Met een EPC van 0,3 voor de nieuw-- bouw en 0,4 voor het bestaande, monumentale gebouw zitten de woningen in het Amundsenhofje ruim onder de toen voorgeschreven EPC van 0,6.

Nieuw-West,Getijenveld
Troelstralaan 271	Troelstralaan 273	Troelstralaan 275
		Nieuw-West,‘t Terpje
Troelstralaan 277		Osdorperweg 185
Osdorperweg 187	Osdorperweg 189	Osdorperweg 191
		Oost, Amstelkwartier
Osdorperweg 193		Amstelbeststraat 12
Amstelbeststraat 10	Amstelbeststraat 8
Oost, IJburg Rieteiland oost
Helmgrasstraat 5	Larikslaan 45
Oost, Zeeburgereiland
Kea Boumanstraat 150	Kea Boumanstraat 148	Kea Boumanstraat 144
Kea Boumanstraat 142	Kea Boumanstraat 140	Kea Boumanstraat 132
Kea Boumanstraat 130	Kea Boumanstraat 128	Kea Boumanstraat 120
Kea Boumanstraat 118	Kea Boumanstraat 116	Kea Boumanstraat 112
Kea Boumanstraat 104	Kea Boumanstraat 102	Kea Boumanstraat 98
Kea Boumanstraat 96	Kea Boumanstraat 92	Kea Boumanstraat 90
Kea Boumanstraat 88	Kea Boumanstraat 86	Kea Boumanstraat 84
Kea Boumanstraat 82	Kea Boumanstraat 70	Kea Boumanstraat 68
Kea Boumanstraat 64	Kea Boumanstraat 62	Kea Boumanstraat 60
Kea Boumanstraat 58	Kea Boumanstraat 56	Kea Boumanstraat 54
Kea Boumanstraat 52	Kea Boumanstraat 50	Kea Boumanstraat 48
		Noord, Buiksloterham
Kea Boumanstraat 42		Bosrankstraat 5
Bosrankstraat 9	Bosrankstraat 11	Bosrankstraat 19
	Zuidoost, Droomzone
	's Gravendijkdreef 13