Het uit 1852 daterende gebouw is opgericht door de ‘vereeniging ten behoeve van de arbeidersklasse’ die als doel had ook de mensen uit de arbeidersklasse een behoorlijke huisvesting te bieden. Het Rijksmonument geldt als een van de eerste, zoniet hét eerste sociale woningbouwproject in Amsterdam. Uit kaarten uit 1852 is op te maken dat de oorspronkelijke voorgevel aan de Houtmanstraat gedacht is, hetgeen ook af te lezen is uit de gevels. De Houtmanstraat was destijds nog geen straat, het was een plantsoen, dat dat onderdeel uitmaakte van een deel van de verdedigingswerken van Amsterdam. De Houtmanstraat is circa veertig jaar later ontstaan door de plaatsing van een blok woningen aan de overzijde. De oorspronkelijke opzet van de plattegronden van het pand Houtman Plancius is in de huidige toestand niet veel gewijzigd, er is nog steeds sprake van rug-aan-rug woningen. Ook zijn de in de oorspronkelijke tekeningen gedachte woningen voor de wat meer gegoede burgerij weer teruggebracht in de vorm van acht woningen in de markthuursector. De overige 78 woningen zijn, behoudens een onder de markthuursector vallende maisonnette, opgeleverd als sociale huurwoning. De woningen zijn op hoog niveau gerenoveerd. De restauratie heeft plaatsgevonden in nauwe samenwerking met het Bureau Monumentenzorg en Archeologie.