Ieder jaar vraagt de gemeente aan de architecten een gedetailleerde vra- genlijst in te vullen. Met de antwoorden kunnen de kwalitatieve aspecten van de woningbouw worden gemonitord en is het mogelijk tendensen te zien en verloop van ontwikkelingen te volgen in de Amsterdamse nieuw- bouw woningvoorraad. Hoewel het steeds minder gebruikelijk is dat de gemeente tot in details voorwaarden stelt aan de kwaliteit en de grootte van de woningproductie meer dan het Bouwbesluit voorschrijft en dat steeds meer aan de markt zelf overlaat, is het zeer waardevol dat we een inzage hebben in de kwalitatieve aspecten van de nieuwbouw. Daardoor weten wat er werkelijk wordt gebouwd in Amsterdam. Op grond daarvan kan nieuw beleid zo nodig worden uitgezet of worden bijgestuurd en wordt kennis over de woningproductie gedeeld. Steeds vaker blijkt dat het voor architecten moeilijk is om deze lijst volle- dig in te vullen. Oorzaak is veelal dat de architect niet meer tot het einde van de bouw betrokken is bij een woningbouwproject. Soms is een defini- tief of zelfs alleen een voorlopig ontwerp gemaakt en is het project verder uitgewerkt door een tekenbureau via de opdrachtgever. Soms biedt de opdrachtgever soelaas bij het aanleveren van informatie. In enkele geval- len blijkt het invullen een (bijna) onmogelijke opgave. De energie die er in wordt gestoken om de vragenlijst toch zo goed mogelijk in te vullen wordt vanuit de gemeente dan ook bijzonder gewaardeerd.

Aantallen

Aantallen In dit boek zijn 36 woningbouwprojecten opgenomen. Het zijn projecten die in de periode augustus 2012 tot en met juli 2013 zijn opgeleverd. Bij elkaar gaat het om 2.752 woningen, ruim 500 minder dan vorig jaar. Na een kleine opleving in 2010 zien we een neerwaartse trend in het aantal opgeleverde woningen en in het aantal projecten. Gezien de economische crisis die sinds 2008 ook de woningbouw ernstig raakt, is dit geen verrassing.

De meeste woningen zijn opgeleverd in de nieuwbouw. Bij acht projec- ten – Bankastraat, Marnixkade, Astoria De Woonbios, Kraaipanschool, De Studio GAK Noordvleugel, Kanaalstraat, Vinkzichtpanden en Waterlandplein (Hans van Heeswijk architecten) - is sprake van vernieuw- bouw. Het zijn grote projecten met in totaal 699 woningen. De meeste woningen en ook het grootste aantal projecten werden op- geleverd in stadsdeel Nieuw-West. Opmerkelijk is dat er deze periode geen woningen werden opgeleverd in stadsdeel Zuidoost. Aantal woningen en projecten per stadsdeel

Aantal woningen en projecten per stadsdeel

Nieuwbouw en vernieuwbouw

Bijna driekwart van de woningbouwprojecten die in dit boek zijn opgenomen zijn als nieuwbouwwoningen opgeleverd. De rest van de woningen zijn gerenoveerd met plattegrondswijzigingen, of er heeft vernieuwbouw plaatsgevonden. In voorgaande jaren bestond vernieuw- bouw meestal voor 90% uit sociale huur. Dit jaar is dat anders, met voor het eerst een stevig aandeel in het koopsegment. Oorzaak hiervan is het grote aantal gerealiseerde starterskoopwoningen in het project De Studio GAK Noordvleugel. In de nieuwbouw zijn de meeste woningen in de koopsector gerealiseerd (43%) gerealiseerd, gevolgd door de sociale huur (29%) en de markthuur (26%).

Appartementen en eengezinswoningen

De meeste opgeleverde woningen zijn appartementen (94%). Dit beeld komt overeen met vorig jaar, evenals de samenstelling van de ap- partementen naar segment. De sociale huursector blijft met 44% de belangrijkste financieringscategorie. De eengezinswoningen zijn bijna allemaal opgeleverd in de marktsector. In tegenstelling tot vorige jaren toen ongeveer 30% van de eengezinswoningen werd opgeleverd in de sociale sector. Nu is dit segment bijna helemaal verdwenen.

Woningrootte

De opgeleverde woningen waren over de hele linie gemiddeld kleiner dan het jaar ervoor. Vooral de appartementen die in de verbouw werden gerealiseerd waren klein en kwamen gemiddeld niet boven de 60 m2 uit. De appartementen in het complex De Studio GAK Noordvleugel zijn zelfs kleiner dan 30 m2. Ook de huurwoningen waren kleiner dan in vorige jaren met een gemiddelde van 73 m 2 t.o.v. 86 m2 in de jaren daarvoor. In onderstaande figuur is de woninggrootte voor alle woningen gegeven voor enkele criteria.

Aantal kamers

Kleinere woningen betekent ook een vermindering van het aantal kamers. De marktsector bestond in het verleden uit ongeveer 9% 1-2 kamerwonin- gen. Nu is dat 26%. Ook in de sociale sector nam het aandeel 1-2 kamer- woningen toe ten koste van het aan woningen met 4 of meer kamers.

Bergruimte

De kleinere woningen hebben geleid tot minder plek voor bergruimte. In de bestaande bouw daalde de privé bergruimte van 90% naar 45%. Dat is fors. Bijna iedereen die dit moest ontberen beschikten dan wel over een gemeenschappelijke bergruimte. Ook in de nieuwbouw stond de privé bergruimte onder druk.

Buitenruimte

De kleinere opgeleverde woningen in de bestaande bouw hebben geleid tot een sterke afname van de buitenruimte. Ruim de helft van deze opgeleverde woningen beschikt niet over een buitenruimte. In de nieuwbouw is het aandeel woningen met een buitenruimte wel toegeno- men. Tachtig procent beschikt over een grote buitenruimte.

Aanpasbaar bouwen

De doelstelling van de gemeente is om zoveel mogelijk woningen toegankelijk en bruikbaar te maken voor rolstoelgebruikers. Hiervoor is in de Basiskwaliteit Woningbouw Amsterdam een aantal richtlijnen opgenomen, zoals het vermijden van drempels en de afmetingen van gangen, hoofdslaapkamer en badkamer. Om naleving hiervan te bevorderen is met de corporatiesector een prestatieafspraak gemaakt om tenminste 80% van alle eenlaagse appartementen aan een lift of op de begane grond ‘aanpasbaar’ te bouwen en stelt de gemeente voor aan- pasbare marktwoningen een subsidie van €500 per woning beschikbaar. Dit jaar is 59% van alle opgeleverde nieuwbouwwoningen aanpasbaar uitgevoerd. Dit percentage is gelijk aan het jaar ervoor.

Onder de opgeleverde nieuwbouwwoningen bevinden zich eenlaagse appartementen op de begane grond of eenlaagse etagewoningen ontsloten met een lift. In de Basiskwaliteit Woningbouw Amsterdam is vastgelegd dat deze woningen aanpasbaar moeten zijn. Met een aanpasbaarheidspercentage van 57% is de score overeenkomstig met het jaar ervoor. De prestatieafspraak met de Amsterdamse Federatie van Woningcorporaties om 80 procent van de eenlaagse sociale huurwonin- gen aan lift of op begane grond aanpasbaar te bouwen, is dit jaar echter lang niet gehaald. Dit wordt mede veroorzaakt door kleine starterswo- ningen die in de sociale huur zijn gerealiseerd. Mogelijk speelt daarnaast mee dat er woningen die in eerste aanleg als koopwoning bestempeld waren, later alsnog zijn omgezet naar de sociale huur.

Duurzaamheid materiaalgebruik

Duurzaamheid is een wezenlijk onderdeel van het gemeentelijke bouw- beleid. Opdrachtgevers komen in aanmerking voor een Basiskwaliteit­ subsidie van €1.000 per woning als zij aantonen lage temperatuur ver- warming te hebben toegepast, zink dat in contact komt met regenwater te hebben gecoat en alleen hout met FSC-keurmerk te hebben gebruikt.

Tropisch Hardhout; gevelkozijnen

Voor houttoepassing bij gevelkozijnen, blijft Meranti, net als in eerdere jaren, favoriet. Meranti is een verzamelnaam voor een aantal houtsoor- ten, die afkomstig zijn uit Zuidoost-Azië. Het in Nederland geïmpor- teerde hout is voornamelijk uit Maleisië en Indonesië afkomstig. Het is inmiddels vanzelfsprekend dat er gestreefd wordt naar het gebruik van gecertificeerd hout, waarmee de ontbossing en illegale houtkap in deze delen van de wereld wordt gestopt of voorkomen.

Bij goed gebruik is het FSC-keurmerk eenvoudig aan te tonen. Op de factuur van het hout of het houten product staat vermeld in welk project het product wordt aangebracht en wie de (hoofd)aannemer is. Op de factuur dient het CoC-nummer van de (hoofd-)aannemer vermeld te staan. Daarmee is geborgd dat elke partij in deze bouwketen is aange- sloten aan de Chain of Custody. De laatste in de rij is steeds verantwoor- delijk voor de controle van het CoC-nummer van voorgaande partij. Zie ook http://www.fsc.nl/ en http://info.fsc.org/.

Ondanks het feit dat het gebruik van gecertificeerd hout door iedereen wordt onderschreven, is het in de Amsterdamse bouwpraktijk lang niet vanzelfsprekend dat dit ook gebeurd. Architecten die gecertificeerd hout in hun bestek voorschrijven, geven aan dat de controle op de toepassing van gecertificeerd hout in het bouwproces lastig is, omdat zij veelal geen directievoerende taken uitvoeren. Ook opdrachtgevers, de uiteindelijke verantwoordelijke (!) geeft vaak aan geen of niet voldoende zicht te hebben op wat er daadwerkelijk in de bouw wordt toegepast. Wellicht speelt mee dat de directievoerders, aannemers en anderen in de bouwketen, zich onvoldoende verdiept hebben in de systematiek van de FSC-certificering of daar onvoldoende belang aan hechten. Dit signaal wordt ook dit jaar door architecten afgegeven.

In totaal hebben 31 projecten de Vragenlijst Kwaliteitsregisratie ingevuld en teruggestuurd. Het gaat om totaal 2440 woningen. Deze vragenlijsten met informatie over de toegepaste materialen (wel of geen hardhout, wel of geen keurmerk) zijn niet erg zorgvuldig ingevuld. Bij 13 van de 31 projecten (893 van 2440 woningen) is helemaal geen informatie aan- geleverd over het toegepaste materiaal van de gevelkozijnen, ondanks herhaaldelijk verzoek dit nog na te gaan. Drie projecten (177 woningen) geven een niet-bestaand CoC-nummer op en twee projecten (66 wo- ningen) zeggen wel gecertifeerd hardhout te hebben toegepast, maar geven geen CoC-nummer op. Vier projecten (323 woningen) geven aan geen hardhout te hebben toegepast.

De resterende negen projecten (met 981 woningen) hebben hardhout toegepast met een geldig CoC-nummer. Maar slecht één project daarvan (met 56 woningen) vermeldt het CoC-nummer van de hoofd- aannemer, het gaat daar overigens om Grenenhout en niet om tropisch hardhout. De overige acht geven het CoC-nummer van de toeleveran- cier of onderaannemer. Aangezien er geen informatie is geleverd van de betreffende onderaannemer, bij wie het opgegeven CoC-nummer mogelijkerwijs behoort, kan niet worden vastgesteld of het hout voldoet aan de FSC-certificering.

De conclusie is dat slechts één project (IJdock Gebouw 2 van aannemer Hurks Bouw) aangetoond heeft gecertificeerd Grenenhout te hebben toepast, terwijl acht projecten niet-controleerbare informatie hebben aangeleverd (waardoor ‘certificering’ formeel niet van toepassing is, immers hout is pas gecertificeerd als alle partijen in de bouwketen gecertificeerd zijn, dus ook de hoofdaannemer) en vijf projecten geen of onjuiste informatie over het toegepaste tropisch hardhout hebben gegeven. Dit resultaat is in de lijn van voorgaande jaren: in de Amsterdamse bouwpraktijk is het toepassen van aantoonbaar gecertificeerd hout totaal geen issue, ondanks de afspraken die zijn gemaakt in de Basiskwaliteit. Er zijn maar weinig partijen die zich echt bekommeren om de afkomst van het hout dat de bouwplaats wordt opgereden.

Tot slot dient hier opgemerkt te worden, dat de gemeente zich bewust is van het feit dat er ook andere certificeringen mogelijk zijn dan de FSC-certificatie. Daarover worden ook op landelijk niveau afspraken gemaakt in het kader van de Green Deal overeenkomst. Helaas zijn bij het invullen van de Vragenlijst Kwaliteitsregistratie geen andere keurmerken komen bovendrijven, waarmee de score voor het gebruik van gecertificeerd hout in de woningbouw in Amsterdam beïnvloed zou kunnen worden.

Tropisch hardhout; overige onderdelen

Slechts twee projecten (167 woningen) geeft aan tropisch hardhout te hebben toegepast op terrassen). Een project noemt nog wel de hout- soort, maar CoC-nummers worden verder niet vermeld.

Naaldhout

In 13 projecten (1199 woningen) is naaldhout toegepast in de vorm van binnenkozijnen, balken en/of timmerwerken. Slechts zes projecten (633 woningen) onderbouwen dit met een CoC-nummer wat bestaat. Maar al deze CoC-nummers zijn van de toeleverancier of onderaannemer en niet zoals vereist is van de hoofdaannemer.

Zink en thermisch verzinkt staal.

Het afspoelen van zink in het grondwater en afvalwater dient in het kader van duurzaamheid voorkomen te worden. Dat kan worden bereikt door het niet toepassen van zinkproducten in de schil van het gebouw of door het zink adequaat af te dekken met een verflaag of een coating. Dat geldt voor gevelbekledingen, dakbedekkingen, hekwerken en bui- tentrappen, maar eveneens voor goten en regenwaterafvoeren.

Van de 31 projecten geven vier projecten aan geen zink of verzinkt staal te hebben gebruikt en 13 die wel zinkproducten te hebben toegepast en 14 projecten leveren geen informatie hierover.

Van de 13 projecten (1404 woningen) met toepassingen van zink of verzinkt staal, geeft slechts één project met 222 woningen aan de hekwerken te hebben gepoedercoat. Alle overige zinktoepassingen zijn open en bloot, zonder afdekkende verflaag of coating in de buitenlucht toegepast. Ondanks het gestelde in de richtlijnen Basiskwaliteit.

Ook dit resultaat is erg ontmoedigend. Duurzaamheid in de Amsterdam- se bouwpraktijk is tot op heden geen gemeengoed geworden.

Energiezuinig bouwen

Bij de bouwaanvraag moet worden aangegeven welke energieprestatie het gebouw levert. Hoe lager de Energie Prestatie Coëfficient (EPC) des te minder de voor verwarming benodigde energie.

De laagste EPC werd behaald in het project Korte Leidsedwarsstraat met een waarde van 0,6. De meeste projecten voldoen net aan de norm. Bij drie projecten werd de norm niet gehaald. Deels gaat het hierbij om renovatie.

Dit beeld wordt bevestigd als we naar de isolatie van de woningschil (gevel, dak en begane grondvloer) kijken. Ook hier wordt precies ge- daan wat minimaal nodig is om aan de wettelijke eisen te voldoen. De RC-waarden liggen tussen de 3,5 en 5. Bijna tweederde van het aantal opgeleverde nieuwbouwwoningen is aangesloten op stadswarmte. Dit is gelijk aan het jaar ervoor. Twintig procent beschikte over een individuele HR-ketel. Bij de rest was sprake van overige energiebronnen.

Bij bijna de helft van de nieuwbouwwoningen is lage temperatuurverwarming toegepast met een aanvoertempe- ratuur van maximaal 55°C.

De balansventilatie is weer terug. In ruim de helft van de woningen werd deze toegepast. Ruim een derde van de opgeleverde woningen werd voorzien van mechanische ventilatie.