Linda Vlassenrood
De Zuiderkerkprijs wordt dit jaar alweer voor de zestiende keer uitgereikt aan het beste gerealiseerde woningbouwproject in Amsterdam. De prijs maakt enerzijds de balans op van de jaarlijkse woningbouwproductie, anderzijds hoopt het de discussie over kwaliteit te stimuleren. Dit jaar bestond de driekoppige jury uit Geurt van Randeraat (voorzitter), Gus Tielens en Linda Vlassenrood. Zij bezochten op 17 oktober tien zeer uiteenlopende woningbouwprojecten die door initiatiefnemer, het Ontwikkelingsbedrijf Gemeente Amsterdam (OGA), waren voorgeselecteerd: het palet bestond uit woningen voor studenten en senioren, studio’s voor starters, sociale huur, herenhuizen en appartementen.
Binnen deze diversiteit had de jury speciale aandacht voor de architectonische kwaliteit, de stedenbouwkundige inpassing, innovatie in programma en duurzame oplossingen, bijzondere materialisatie en synergie tussen architect en opdrachtgever. Welke projecten leverden daarnaast een wezenlijke bijdrage aan de stad? In hoeverre bleken architect en opdrachtgever in staat om optimaal gebruik te maken van lokale geschenken zoals een magnifiek uitzicht? Of genereerden ze juist zelf een cadeau aan de stad?
Logischerwijs is de jury in ieder project ook op zoek gegaan naar de specifieke woonkwaliteit. Er werd daarbij een hele eenvoudige vraag gesteld: hoe is het om hier te wonen? Is het opdrachtgever en architect gelukt om in de huid van de toekomstige bewoner te kruipen en het woongenot tot één van de belangrijkste uitgangspunten voor het ontwerp te maken? Tenslotte ging de jury op zoek naar exemplarische voorbeelden van toekomstige opgaven, gewaagde keuzes en een vooruitziende blik. Kortom, was het mogelijk om met de uitkomsten van deze editie van de Zuiderkerkprijs daadwerkelijk omslagpunten te signaleren en vraagstukken te agenderen? Dit bleek voor de jury uiteindelijk geen evidente opgave.
Het juryverslag is opgebouwd uit een korte bespreking per project in de volgorde van bezichtiging. Vervolgens worden de drie nominaties en het pleidooi voor de winnaar beschreven.
Geurt van Randeraat juryvoorzitter is stedelijk ontwikkelaar en is medeeigenaar en directeur van bureau SITE urban development en hij is directeur van de post-experience masteropleiding Master City Developer (MCD) aan de Erasmus en TU Delft. Linda Vlassenrood jurylid en verslaglegger is architectuurhistoricus en is programmadirecteur bij het International New Town Institute in Almere, redacteur van het Jaarboek Architectuur in Nederland en curator. Voorheen werkte zij als hoofd presentatie bij het Nederlands Architectuurinstituut waar zij verantwoordelijk was voor diverse tentoonstellingen, publicaties en aanverwante programmering. Gus Tielens architect jurylid vormt samen met Mike Korth het architectenbureau korth tielens architecten. Het bureau was in 2012 de winnaar van de Zuiderkerkprijs met hun project Haveneiland Oost Blok 46c gebouwd in opdracht van Ymere.
De jury werd ondersteund door Sabine Lebesque, architectuurhistoricus en adviseur van het Ontwikkelingsbedrijf Gemeente Amsterdam.
Dit jaar is de Zuiderkerkprijs ontworpen en gemaakt door Frank Havermans (Breda, 1967). Opgeleid als kunstenaar en interieurarchitect heeft Havermans een eigenzinnig oeuvre opgebouwd dat zowel nationaal als internationaal in de belangstelling staat. Hij woont in Nederland afgewisseld met lange reizen of studieverblijven in het buitenland. Havermans maakt installaties, modellen, meubilair en objecten met een ruimtelijke dimensie, vaak gerelateerd of reagerend op de context. Hij ontwerpt en bouwt alles zelf, zonder tussenkomst van een ingenieur of aannemer, vaak van goedkope hergebruikte constructiematerialen. 
Zijn werk bestaat uit onder meer een installatie op een dak van een flatgebouw in Hong Kong en een reusachtige mobiele sculptuur, te huur voor kleine groepen, in de voormalige hangar op de vliegbasis in Soesterberg. Maar ook zijn er verstilde kleine ‘schilderijtjes’ in pen en verf gemaakt tijdens zijn ‘artists in residence’ verblijf op de Amsterdamse Zuidas, waar hij zijn ideeën op de toekomstige ontwikkeling van dit gebied heeft kunnen vormgeven. De opdracht voor de Zuiderkerkprijs bestaat uit het vervaardigen van drie prijsobjecten die tijdens de prijsuitreiking overhandigd kunnen worden aan opdrachtgever en architect van het winnende woningbouwproject. Een derde object maakt onderdeel uit van de collectie Zuiderkerkprijzen, die inmiddels bestaat uit zestien bijzondere zelfstandige objecten van kunstenaars en ontwerpers uit diverse richtingen en stijlen. Voor het vervaardigen van de Zuiderkerkprijs 2013 is Havermans aan de slag gegaan met de plattegronden van het winnende project Kraaipanschool. Alhoewel het verwijzen naar of werken met het prijswinnende ontwerp zeker geen vaste randvoorwaarde is bij de opdrachtverstrekking, was het hebben van een context voor Havermans een goed houvast om vervolgens tot een zelfstandig kunstobject te komen. Vanuit de plattegronden heeft Havermans een nieuw object gemaakt waarin alle drie de gebouwdelen zijn verwerkt. In eerste instantie bestond de studie uit drie aparte onderdelen die ieder een gebouwdeel vertegenwoordigden: twee keer de nieuwbouw en een keer de oude gerenoveerde Kraaipanschool. In de daaropvolgende fase zijn de drie vormen bij elkaar gebracht tot een autonoom object, dat volledig aansluit bij het werk van Havermans. De prijs bestaat uit een huls die is bekleed met een soort cement, een eigen recept bestaande uit een papje van snelbeton en lijm. Havermans heeft nauwkeurig gezocht naar de precieze kleurstelling, iets lichter of iets donkerder, in de juiste verhouding tot de maat van het object en tot de zwaarte en ruigheid die het moet uitdrukken. (S.L.)
Amstelcampus Muller-Lulofshuis Boerhaave
Architect: Kohn Pedersen Fox Associates Associates (international) PA, Studio V
Opdrachtgever: Hogeschool van Amsterdam, De Key
Het Muller-Lulofshuis aan de Wibautstraat is een van de nieuwe onderwijsgebouwen binnen de Amstelcampus. Het gebouw brengt onderwijsfaciliteiten, sportaccommodatie en studentenwoningen in een complex samen; in deze programmatische samenvoeging ligt volgens de jury ook meteen de meerwaarde van het gebouw besloten. De jury is gecharmeerd van de transparante entree met diverse doorzichten naar de sporthal, leslokalen, het café en het collectieve plein. Het gemeenschappelijke plein voor zowel bewoners als studenten is als zodanig een goede ingreep, maar de jury vindt de verblijfskwaliteit door de volledige verharding beneden de maat. Hier is overduidelijk op onderhoud gestuurd, waardoor sterk de indruk ontstaat dat studenten als een moeilijke doelgroep worden gezien. Hoewel het gebruikelijke halletje in de studentenwoning door slim gebruik van akoestisch materiaal bij de woning is getrokken, zijn de 154 studentenwoningen verder standaard uitgevoerd om zoveel mogelijk vierkante meters te winnen.
Het gebouw straalt met het collectieve plein en de harde buitengevel aan de Wibautstraat een onpersoonlijk karakter uit. Een vrij koude overgang van entree naar straat onderschrijft dit beeld. Hier had naar de mening van de jury veel meer integratie moeten plaatsvinden om de gemeentelijke ambitie van een levendige stadsboulevard op termijn waar te kunnen maken.
Oosterdokseiland - MVSA
Architect: Meyer en Van Schooten architecten
Opdrachtgever: MAB Development, Oosterdokseiland Ontwikkeling Amsterdam 
Het luxe appartementencomplex met 84 koopwoningen op een commerciële plint is gelegen op een van de smalste bouwstroken van het Oosterdokseiland. De bovenste verdiepingen en de gebouwkoppen bevatten de grootste woningen. Hier is aan de oostgevel ook moeite gedaan om met erkers een spannende galerij en een dynamisch gevelbeeld te creëren. De jury realiseert zich de complexiteit van de smalle kavel, maar is desalniettemin teleurgesteld over het gebrek aan grandeur en overmaat binnen deze prijscategorie. De jury had verwacht dat er in het ontwerp juist extra aandacht zou bestaan voor ruime en verbijzonderde entrees of uitzonderlijke woonplattegronden. Wat helaas bijblijft, is een standaardplattegrond en vooral een schrale manier van binnenkomst op alle niveaus: vanaf de straat, vanuit de parkeergarage, in de hal en tot de woning. Er ontbreekt simpelweg een ruimhartig welkom en aandacht voor wooncomfort. Daarnaast is de ruimtelijke kwaliteit aan de oostgevel van de bovenste verdiepingen niet in het gehele pand doorgevoerd; het leven in de stad wordt bovenin daadwerkelijk gevierd, maar op de onderste verdiepingen is er een probleem met de lichttoetreding in de woningen. Het zijn dure woningen op een hoogstedelijke locatie, maar ondanks een fantastisch uitzicht op het IJ, drukt de meerwaarde zich vooralsnog alleen uit in het grote aantal vierkante meters per woning.
Waterlandplein - de Architekten Cie.
Architect: de Architekten Cie.
Opdrachtgever: Nieuw Waterlandplein BV/CV, Ymere, AM
De vernieuwing van het Waterlandplein in Amsterdam Noord is een samenwerking tussen de Architekten Cie. (stedenbouwkundig ontwerp en woontorens), Atelier Pro (plint en een woongebouw) en Hans van Heeswijk Architecten (renovatie twee bestaande gebouwen). De jury bezocht op voorspraak van OGA alleen de woontorens van de Architecten Cie. De Architekten Cie. zocht in het stedenbouwkundig ontwerp nadrukkelijk intensieve samenwerking met twee andere bureaus en deze afstemming is in het plangebied goed zichtbaar. Het project geeft overduidelijk een positieve impuls aan de wijk. De jury is, met uitzondering van de grote entreehal, minder te spreken over de kwaliteit van de woontorens; ze is teleurgesteld over de arme materiaalkeuze in het interieur en de afwerking van onder meer de patio’s op de bovenste verdieping. De woonbeleving delft bovendien het onderspit aangezien het kleurenpatroon aan de buitengevel leidend is geweest voor het plaatsen van de raamopeningen. Hierdoor zitten de borstweringen op de bovenste verdieping veel te hoog en kunnen de bewoners alleen staand genieten van het fantastische uitzicht. De jury heeft hier grote moeite mee.
Kraaipanschool
Architect: Architectenbureau Hoogeveen
Opdrachtgever: Ymere
Het project Kraaipanschool bestaat naast de renovatie van de school ook uit de nieuwbouw van 28 sociale huurwoningen voor ouderen (55+), 22 sociale huurwoningen voor een Marokkaanse woongroep voor ouderen en 5 groepswoningen voor dementerende ouderen in twee bouwblokken. De jury is aangenaam verrast over de stedenbouwkundige ingreep om het aanvankelijk gesloten bouwblok, naar het stratenplan van architect H.P. Berlage, naar binnen te vouwen en daarmee aan de Hofmeyrstraat een licht, intiem en openbaar plein te creëren. Hierdoor wordt de oorspronkelijke achtergevel van de Kraaipanschool plotseling een bijzondere markering van het plein. De synergie tussen architect en opdrachtgever is opvallend in dit project en heeft ertoe geleid dat relatief dure oplossingen zoals de gebogen kozijnen op de hoeken en bijzonder vormgegeven daklijsten niet in het bouwproces zijn gesneuveld. De synergie heeft er ook toe geleid dat de woonbeleving steeds voorop stond met smalle, intieme ramen tot op de vloer, ruime en lichte entrees bij binnenkomst van de woning (waar vervolgens een bijzonder gebruik is ontstaan) en geïntegreerde bloembakken aan de achtergevel om de vergroening een stap voor te zijn. De afwerking laat weliswaar aan de voorgevel – voornamelijk bij de aanhechting van de balkons – te wensen over en de historiserende architectuur is weinig baanbrekend, maar het geheel is een cadeau aan deze achterstandswijk. Beeldend kunstenaar Martijn Sandberg heeft voor het plein een ingetogen en naar de mening van de jury zeer toepasselijk vloerkunstwerk gemaakt met de tekst ‘morgen komt alles goed’. De jury ervaart de Kraaipanschool als een werkelijk optimistisch project dat een wezenlijke en hoopvolle bijdrage heeft geleverd aan de verbetering van een probleemwijk.
Architect: KCAP Architects & Planners
Opdrachtgever: Bouwinvest Development
KCAP en Bouwinvest hebben een belangrijke bijdrage geleverd aan de opstartfase van de herontwikkeling van dit gebied door eerst zelf een uitvoerige stedenbouwkundige studie te doen naar de mogelijkheden binnen deze ‘rommelzone’. Het woon- en kantoorgebouw De Heelmeesters fungeerde vervolgens als aanjager voor verdere ontwikkeling van een woongebied op deze plek. De jury is dan ook onder de indruk van de voortvarendheid en het geloof van belegger Bouwinvest om op zoek te gaan naar een langetermijninvestering in dit gebied. Dit manifesteert zich voornamelijk in de ruime, met aandacht vormgegeven entreehallen, zowel op blokniveau als in de woningen zelf, de heldere plattegronden, grote balkons en mooi gematerialiseerde binnentuinen. De keuze om ook aan de zuidzijde van de blokken balkons te maken, en daarmee het woongevoel op te dringen aan het plangebied, is strategisch slim en lanceert deze moeilijke plek als gemengd woongebied voor de toekomst. KCAP heeft in zijn architectonische vormentaal (afgeronde 8 Amstelkwartier Amstel-Life hoeken en een bijzondere daklijst) ook aansluiting gezocht met de Amsterdamse School aan de overkant van de Ringvaart. De jury heeft echter moeite met de materialisering van de buitengevel door de veelheid aan materialen, die als een collage op het exterieur zijn geplakt. De buitengevel is overduidelijk losgezongen van het interieur en dat is een gemis.
Architect: Geurst & Schulze architecten
Opdrachtgever: NL Development Den Haag, LSI-Projectinvestment
Het gebouw maakt onderdeel uit van de nieuwe wijk het Amstelkwartier en bestaat uit een combinatie van herenhuizen, benedenwoningen, bovenwoningen, appartementen en studio’s. De jury is onder de indruk van de bevlogenheid van de opdrachtgever. Hij heeft vanuit de woonbeleving scherpe keuzes gemaakt en met een dure steen, ruime balkons en riante terrassen extra cachet aan de woningen willen geven. Het complex is zoals van Geurst & Schulze is te verwachten bijzonder goed gedetailleerd. Het is daadwerkelijk een alzijdig gebouw met aan de buitenzijde een goede leesbaarheid van de verschillende woningbouwtypologieën binnenin. Het wooncomplex is in zijn architectuur niet heel uitgesproken, ondanks dat er een veelheid aan materialen is gebruikt. Naar het oordeel van de jury is Amstel-life een verdienstelijk woongebouw waarvan de gevelwand en de plattegronden echter niet heel spannend zijn; het ontwerp van de herenhuizen heeft bijvoorbeeld nauwelijks tot bijzondere woonkwaliteit geleid anders dan veel vierkante meters en veel buitenruimte.
De Peelhorst
Architect: A&E Architecten
Opdrachtgever: Puur Zuid
De Peelhorst is een bescheiden woongebouw met 35 appartementen voor zelfstandig wonende ouderen met een zorgbehoefte. De jury vindt de keuze voor een alzijdig paviljoengebouw in deze parkachtige omgeving zeer goed doordacht. De architectonische vormentaal van de omliggende gebouwen uit de jaren zeventig is als vertrekpunt gekozen en dit pakt goed uit; zo is de overgang van het gebouw naar de groene openbare ruimte weliswaar hard, maar de betonnen banden zijn in deze context zeer passend. De jury ziet in de subtiele toevoeging van een paviljoenachtig gebouw in een omgeving met typische naoorlogse hoogbouw een voorbeeld voor andere plekken in het land om dit soort wijken met nieuwbouw te verzachten en met nieuwe doelgroepen te verkleuren. De buitenruimten van de woningen op de begane grond grenzen direct aan het park en dat vindt de jury – met het oog op veiligheid – dan ook een dappere keuze. Het interieur van het gebouw kan de jury echter minder bekoren. De woningen zijn weliswaar ruim en met ramen tot op de vloer zeer licht. Echter, het materiaalgebruik, de toegepaste kleuren en de maatvoering (een brede centraal gelegen gang) in de collectieve delen van het gebouw kunnen de sfeer van een zorginstelling niet ontstijgen. De jury beaamt dat de zorgwoning een belangrijke opkomende categorie vormt binnen de woningbouwopgave, maar is nog niet overtuigd van het voorbeeldkarakter van dit complex op dat niveau.
Architect: DKV, Herman de Kovel
Opdrachtgever: De Alliantie
Het woongebouw West Avenue ligt met 150 woningen aan de oostelijke rand van het Overtoomse Veld in een strook met nieuwbouw langs de A10. Het is een bijzonder lastige locatie door de geluidsoverlast van de snelweg en veel ontwerpenergie is dan ook uitgegaan naar het oplossen van dit probleem. De jury concludeert dat het gebouw hier niet onder te lijden heeft gehad. Het degelijk materiaalgebruik, het parkeren aan de snelwegkant, maar ook de introductie van portieken in het lange bouwblok aan de geluidsluwe kant evenals de bijzonder ruime entrees en Zuiderkerkprijs 2013 IJdock Gebouw 2 riante balkons zorgen ervoor dat het gebouw goed uitkomt op zijn plek. Wat echter tegenvalt, zijn de standaardplattegronden, de toegevoegde waarde van de schuifpanelen en de gebrekkige installatietechniek; de toevoer van frisse lucht is juist in een pand naast de snelweg uiterst noodzakelijk. Het woongebouw is bovendien een doorontwikkeling van een door DKV eerder gerealiseerd wooncomplex dat naast West Avenue ligt. Dit gebouw is in de hoogtijdagen opgeleverd en staat er inmiddels haveloos bij. De jury vindt het een grote verdienste dat West Avenue in deze tijden met minder budget vele malen beter is uitgevoerd.
Architect: Wessel de Jonge architecten, ZECC architecten
Opdrachtgever: BLP1 Properties, AM, Stadgenoot
Het voormalig GAK gebouw ligt langs de A10 en is een ontwerp uit 1959 van stadsarchitect Ben Merkelbach. De kantoorkolos bleek lange tijd een blok aan de benen van projectontwikkelaar AM en woningbouwcoöperatie Stadgenoot. Het potentiële monument stond al jaren leeg voordat tot de huidige herbestemming met huur- en koopwoningen voor studenten en starters werd besloten. Het gebouw heeft een enorm oppervlak van 36.000 m2 en het project kent om die reden drie fasen waarvan de eerste fase nu met 320 woningen van circa 28 m2 is afgerond. Hoewel de oplossing nadrukkelijk marktconform – een groeiende doelgroep in woningnood – is gekozen, vindt de jury het prijzenswaardig dat van een groot probleem alsnog een uitdaging is gemaakt. Het monumentale gevelbeeld is daarbij intact gebleven en de openingen in de plint naar het naastgelegen park functioneren goed. De 2.000 m2 plint met horeca en flexwerkplekken is nog niet in gebruik, waardoor de meerwaarde van dit programma niet te beoordelen is. De jury wil herbestemming en vooral de realisatie van kleine wooneenheden nadrukkelijk als opgaven voor de toekomst etaleren en stelt daar tegelijkertijd kritische vragen bij. 9 Zuiderkerkprijs 2013 In Studio GAK is vanuit efficiëntie en veiligheid gekozen voor een middengang met identieke studiowoningen aan beide zijden. Het interieur van Merkelbach is daarbij volledig aan het oog onttrokken. Vooralsnog wordt als een van de hoogtepunten het per verdieping verschillend kleurgebruik op de voordeuren en het raam naast de deur genoemd. Het laatste wordt steevast door de gebruiker dichtgezet en het kleurgebruik is louter cosmetisch. De architect heeft zich bescheiden opgesteld, maar in de woningplattegrond en de indeling van het vloeroppervlak moet volgens de jury meer diversiteit en innovatie mogelijk zijn om deze woningbouwopgave tot een hoger niveau te tillen.
Architect: Zeinstra van Gelderen Architecten
Opdrachtgever: a.s.r. vastgoed ontwikkeling
Het luxe appartementencomplex met 56 woningen maakt onderdeel uit van het stedenbouwkundig ensemble IJdock. Evenals Oosterdoks eiland - MVSA heeft dit woongebouw met een lastige bouwmassa te maken doordat uitsneden in het dak voor een ongebruikelijke vorm zorgen. De jury is echter onder de indruk van de extra hoge verdiepingshoogte en de veelheid aan woonplattegronden: geen enkele woning is hetzelfde en grenst zowel aan het IJ als aan de binnenstraat van het IJdock. Iedere woning heeft een wijds uitzicht over het IJ en dat wordt met brede glazen vouwpuien verder geoptimaliseerd. De (ambachtelijke) ontwerpkracht uit zich nadrukkelijk in de rijkdom aan plattegronden en het gevelbeeld. Een mooi gekozen steen zorgt met een optelsom van balkons, deuren en luiken voor een relatief zacht karakter in een vrij harde en anonieme omgeving zonder veel openbaar leven op straat; het programma in de plint blijft tot op heden ongewis. De jury stelt kritische vragen bij de meerwaarde van het stedenbouwkundig ontwerp. Het representeert overduidelijk een conceptuele manier van ontwerpen uit de jaren negentig waarbij de kwaliteit van het openbaar gebied en de relatie tot het water ondergeschikt zijn aan het beeld. Het woongebouw conformeert zich keurig aan deze kaders.
Beoordeling nominaties en winnaar
Eerlijkheidshalve vond de jury het moeilijk om binnen de diversiteit aan projecten snel tot een uitgesproken winnaar te komen; geen enkel project excelleerde in een combinatie van bijzondere architectonische kwaliteit, voorbeeldige stedenbouwkundige inpassing, innovatie in programma en duurzame oplossingen, bijzondere materialisatie en synergie tussen architect en opdrachtgever. Over het algemeen kende het begrip duurzaamheid geen bijzondere toepassingen, bestond er te weinig aandacht voor de woonbeleving en vond er nauwelijks innovatie in het woonproduct zelf plaats. Het blijkt voor opdrachtgever en architect moeilijk om in de huid van de eindgebruiker te kruipen en deze meer te bieden dan wat al in de lijn der verwachtingen ligt. Het woongenot is als zodanig onvoldoende 10 een serieus uitgangspunt voor het ontwerp en dat is een groot gebrek in de huidige praktijk. De jury zocht daarnaast tevergeefs naar voorbeeldprojecten of voorbeeldoplossingen van prangende vraagstukken zoals herbestemming en kleinschalige woningbouw. Een gevoel van urgentie was nauwelijks waarneembaar en dat geldt ook voor de directe gevolgen van het economische tij. Weliswaar worden de woningen in Oosterdoks eiland - MVSA als gevolg van economische onzekerheid niet meer van papier verkocht, worden koopwoningen als huurwoningen in de markt gezet, neemt een belegger als Bouwinvest zelf het initiatief tot de ontwikkeling van een bouwproject en worden doelgroepen als studenten en starters alsnog in de armen gesloten, het zijn uiteindelijk slechts bescheiden signalen.
Kortom, de jury heeft na lang discussiëren drie projecten uit verschillende segmenten van de markt genomineerd: IJdock (hogere segment), Studio GAK (starters en studenten) en de Kraaipanschool (sociale woningbouw). Voor deze keuze zijn synergie tussen architect en opdrachtgever, stedenbouwkundige inpassing in de vorm van het spreekwoordelijke ‘cadeau aan de stad’, ambachtelijkheid in het maakproces, uiteraard het uiteindelijke woongenot en opbouwende kritiek bepalend geweest. De jury beaamt meteen dat de genomineerden niet aan alle bovengenoemde criteria tegelijkertijd voldoen, maar wel steeds een deel van het pleidooi voor meer ruimtelijke en architectonische kwaliteit in de woningbouwopgave voor hun rekening nemen.
IJdock Gebouw 2
Het project IJdock onderscheidt zich voornamelijk in de vaste hand, de zorgvuldigheid en het plezier waarmee het architectenbureau Zeinstra van Gelderen Architecten de invulling van de woonplattegronden en de materialisering van de gevel ter hand heeft genomen. De rijkdom aan plattegronden is groot en de ambachtelijke ontwerpkracht uit zich nadrukkelijk in het gevelbeeld aan de binnenstraat. Hier zorgt een lichtgroene geangobeerde baksteen samen met geperforeerde cognackleurige balkons, deuren en luiken, die op Indiase woongebouwen geïnspireerd zijn, voor een zachte en intieme uitstraling; een parelmoerachtige stof is aan het angobe toegevoegd zodat de steen in de zon een gouden glans krijgt. In dit luxe appartementencomplex is daadwerkelijk maatwerk voor het hogere marktsegment geleverd met ruime, gevarieerde woningen en een geoptimaliseerd uitzicht over het IJ. Hoewel ambachtelijkheid, oog voor detail en het consequent doorvoeren van een ontwerpgedachte geen nieuwe thema’s zijn, acht de jury het geen overbodige luxe om de meerwaarde van deze ontwerphouding blijvend te benadrukken.
De Studio GAK Noordvleugel
Het project Studio GAK is vanwege de herbestemming van kantoor- tot woongebouw met kleine (starters)woningen een illustratieve opgave. Studio GAK is daarnaast lovenswaardig doordat een uiterst problematisch project in een economisch moeilijke tijd alsnog een succesvolle doorstart maakt, zij het vooral op ontwikkelaarsniveau. De gemeente heeft de locatie in erfpacht uitgegeven; met het geld dat hierdoor vrijkomt, kan de eigenaar de verbouwing financieren en blijven de prijzen voor de woningen tegelijkertijd laag. Het is een kloek gebouw dat ondanks zijn enorme schaal toch als woongebouw overeind blijft. Helaas komt dit alleen tot uitdrukking in de buitengevel en lijden de ruimtelijke kwaliteiten in het interieur onder de efficiencyslag. In het geval van Studio GAK gebruikt de jury de nominatie dan ook voor een dringend appel aan zowel opdrachtgever als architect om bij de laatste fase van het complex meer met de ruimtelijke kwaliteiten van de kleine woningen en aanverwant programma te experimenteren. De jury refereert daarbij graag aan Japan, waar de beperkingen in ruimte juist tot een ongekend aantal oplossingen in de woningbouw hebben geleid. Studio GAK is gebaat bij een dergelijke kwaliteitsimpuls, maar meer over het algemeen staat Nederland aan het begin van deze opgave.
Het project Kraaipanschool geeft naar het oordeel van de jury daadwerkelijk een ‘cadeau aan de stad’ door juist op deze plek een nieuw plein te creëren. Het is een doordachte en bevochten ingreep, waarvan de ruimtelijke evidentie meteen de meerwaarde illustreert. Het project vertoont ook op andere schaalniveaus uiterst effectieve en synergetische ontwerpoplossingen. Een vanzelfsprekende integratie van het gebouw in de wijk, ook op het niveau van het gevelbeeld, en een optimalisering van de woonbeleving met onder meer een grote inkomsthal die flexibel bruikbaar blijkt, deuren en suite, intieme gevelopeningen en eenvoudige, maar zorgvuldig vormgegeven galerijen aan de achtergevel. Het is daarnaast prijzenswaardig dat juist in de sociale huur sector bijzondere en daardoor dure architectonische onderdelen zoals de geïntegreerde bloembakken aan de achtergevel, ronde kozijnen en bijzondere daklijst als gevolg van de synergie tussen architect en opdrachtgever toch zijn doorgevoerd. Het project illustreert weliswaar geen nieuwe opgave en is niet groots en meeslepend in zijn architectuur. De jury houdt met deze nominatie vooral het pleidooi dat de kracht van het project juist in de gezamenlijke dienstbaarheid van zowel architect als opdrachtgever, maar ook in de grondige kennis van de wijk besloten ligt. De jury ervaart de Kraaipanschool als een werkelijk optimistisch project dat een wezenlijke en hoopvolle bijdrage heeft geleverd aan de verbetering van een probleemwijk. Het is op basis van deze dienstbaarheid, de effectiviteit en evidentie van de ingrepen, de synergie tussen architect en opdrachtgever, het daadwerkelijk woongenot, maar bovenal het ‘cadeau aan de stad’ dat de jury heeft besloten de Kraaipanschool tot winnaar van de Zuiderkerkprijs 2013 uit te roepen.